Акчура. Ул Луяструк быргысын ничек шулай сызландырып кычкырта ала? Тылсым белән микән? Әллә һәвәслек белән алдыра микән?
Раушан. Могҗиза могҗиза инде ул. Шул Луи Армстронг җырлавына дөньяның синең белән мин һич күрмәгән, күрмичә үлеп тә китәргә ихтимал булган бар нәрсәсе сыеп беткән күк.
Акчура. Чыгып китсәң, шул Луяструкны кабат очратыр идең микән?
Раушан. Кичә шәһәргә шуны эзләп киттем дә.
Акчура. Очратмагансыңдыр? Дөньяда бер-берсен кабатлый торган нәрсә юктыр. Менә мисалга сине генә алыйк: йә, кем инде, Луяструк эзләп китеп, йөз илле тәңкәгә тораташ алып кайтсын, ди?!
Раушан. Бардыр, Акчура. Берәр төштә минем ише тагын берәр Раушан бардыр. Башына бәла итеп, шушының кебегрәк берәр сын алып кайтып утырткандыр.
Акчура (баса). Дөрес әйтәсең син: берәр галәм читендә синең шикелле Хуҗа Насретдиннәр тагын бардыр. Ә син безнең авылда бер генә. Тик берәү дә әлегә синең мәзәгеңне ошатмады. (Чыгарга юнәлә, борыла, кувалда суза.) Мә! Егерме кадаклы!
Раушан. Миңа нәрсәгә ул?
Акчура. Салкын арба кочагына җылы ятагыңны алмаштырма. (Кувалданы уртага куя.) Башыңа төшкән шик-шөбһәңне куып тарат. Ват сыныңны! (Сәгадәтләр ягына китә.) Сәгадәт, чыгар хатынны! Кәҗә тәкәңне көл итәм юкса!
Җиңел машина тавышы. Зәкәрия Шәмсин керә. Кувалдага карап тора.
Шәмсин. Шулай. Ват. Гармонично түгел.
Раушан. Миңа ник үчләндегез соң әле сез?
Шәмсин. Ни җитми? Тамагың ачмы әллә?
Раушан. Тамак тук. Җаным ач, Зәкәрия.
Шәмсин. Нигә бүтәннәрнеке тук?
Раушан. Хәзер күп ашыйлар, тамаклары тук, ә җаннары ач!
Шәмсин. Кычытмаган җиреңне кашып йөрмә! Аңа сән- гать кирәк, имеш! Тирә-юньдә иң шәп культура йорты кемдә? Бездә! Артистлар килмиме? Телевизорларыңны кайсы колхозда эшләп алдың син? Төслесен!.. Ач, имеш! Ул ташландык шәрә сын алып кайтып утырта! Без сиңа премияне таш сыннар җый дип бирдекмени? Юк, агайне! Эшләдең, рәхмәт, инде рәхәтең күр, гаиләңне шатландыр дип бирдек! Һәркем үз бакчасына шәрә сын бастырып куя башласа Аннары соң бу авыл тораташлар авылына әйләнә ич! Бездән күреп бүтән авыллар. Каш ясыйм дип, күз чыгарма инде син.
Тынлык.
Районда иң алдынгы комбайнчы! Фронтовик!.. Төшермә мар- каңны. Корреспондент аптырашта калды. Ничек языйм мин аны, ди. Минем марканы да онытма син. Кулың көчле, кувалдаң нык. Әйе, әйе, ват! Югыйсә кая куясың моны? Культура йорты каршына куяр идең гармонично түгел. Җиргә күмәр идең (Тотлыгып кала.)
Раушан. Соң?
Шәмсин. Күмәр идең ничектер җаны бар кебек. Мужиклар ишегалларына шәрә хатын сыннары утыртса, хатыннарның, үч итеп, тере ирләр алып кайтып бастырмауларына гарантия кайда? Бозма җәмәгать тәртибен! Әйткән шул: кулың көчле, кувалдаң нык. Корреспондент килгәнче Онытып торам: профсоюзда ике путёвка бар ГДРга. Европаны тагын бер кат урап кайт әле. Җәваһирә белән икәүләшеп. Ә? Без киңәштек анда. Корреспондент та язар өчен шәп факт ди. Уйла. Ә бу кичәге нәрсәңнең эзе дә калмасын, бел! (Сынны бармагы белән капшамакчы була. Уңайсызланып, тамагын кыра да чыгып китә.)
Тынлык.
Җәваһирә чыга.
Җәваһирә. Күңелең булдымы? Биетәме кыланышың? Кеше күзенә күренергә оялып, чыкмыйча качып торам, билләһи.
Раушан. Кичәге Бәлки, ул кичәге дигәнең гомернең иң кызык көне булгандыр? Эзе дә калмасын! Кичәгенең бүгенгә эзе дә калмагач, ник яшибез соң без? Кичә Ни булды соң әле кичә? Ул кичәге көн ничек башланып китте соң әле? Яле, хатын! Искә төшерик әле! Гомергә бер тапкыр кичәгене искә төшерик әле! Яшәлә дә, онытыла бара. Теге җиләк көннәре, мәсәлән
Җәваһирә. Җүләр сатма, Раушан.
Раушан. Юк, кичәге көн ничек башланды соң әле? (Уйланып тора.) Ишегалдында без икәү генә идек
Җәваһирә. Җүләр сатма, дим. Мунча ягасым бар.
Раушан. Өченчекөн без бәрәңге алып бетердек. Кичә син миңа, шәһәргә бәрәңге сатарга барыйк, дидең. Ун капчык бәрәңге! Казан базарына. Ә минем мунча керәсем килде.
Җәваһирә. Бүген ягам ич инде.
Раушан мунчадан каен себеркесе алып чыга, аңа мәтрүшкә кушып бәйли башлый. Җәваһирә утын күтәреп килә.
Раушан. Мин кичә менә шулай себерке бәйли башладым. Мәтрүшкә, шомырт ботагы кушып. Икене әнигә, берне үзебезгә. Безгә берәү ике керенергә җитә. Чабынырга хәл калмый
Җәваһирә. Зиләйлүк белән Сәгадәт тыңлап торсын тагын.
Раушан. Кичә беренче сүзең итеп нәрсә дидең әле син?
Җәваһирә. Бер ун капчык бәрәңге сатып кайт әле, дидем.
Раушан аның утынын, алып, арбага куя. Җәваһирә болдырга йөгереп менә бу инде кичәге көн.
Бер ун капчык бәрәңге сатып кайт әле.
Раушан себерке бәйли башлый.
Бер ун капчык бәрәңге сатып кайт әле, дим ич!
Раушан. Мунча яфрагы шикелле, теңкәгә каныктың бит, әй!
Җәваһирә. Алайса, капчык әзерләп бир. Келәттә. Үзем сатып кайтам. Чәй эчим дә барып кайтыйм. (Кереп китә.)
Раушан йөгереп кереп китә дә эчтән капчыклар ыргыта башлый.
Раушан. Бер, ике, өч биш җиде, сигез, тугыз, ун Ә бу нинди тартма? Карале, малай, патефон, җен баласы! Патефон ич, мәлгунь! (Тузанланып беткән патефон тотып чыга.) Патефон, җен баласы!
Патефонны ача, тоткасын куеп әйләндерә. Йөгереп өйгә кереп китә, патефон тәлинкәсе алып чыга, уйната башлый. Чит, ләкин күңелне җилкендерә торган көй. Раушан, ләззәтләнепме, нидер хәтерләпме, күзен йома.
Тавыш. «Луи, Луи Армстронг. Джаз, гут джаз, танцен, танцен!.. Айн тушёнка, айн тушёнка!..»
Раушан (күзен ачмыйча, авыз эченнән). Луи, Луи!.. Танцен, танцен, җен баласы! (Чүгәләгән җиреннән әкрен генә баса.) Танцен!.. Ни гомердән бирле биеми торсаң, йөрәккә үрмәкүч пәрәвез үрер, җен баласы!
Борыла-сикергәләргә, колачын киң җәеп, эчке дәрт белән биергә керешә.
Кабыргаларны шалтыратырлык итеп танцен! (Чүгеп-чүгеп ала.) И-ех, и-е-ех!.. (Баскычка утыра, битен сөртә). Карале, Җәваһирә, әйдә, кунак җыябыз Кече хатын сорамыйм ич, нәрсә авызыңны ачып калдың, яп!.. Җырлыйсы, биисе килә. Туйганчы! Безнең ни гомердән бирле биегәнебез юк икән инде, Җәваһирә! (Тынлыктан соң, әкрен.) Балабыз буласына өметебез өзелгәннән бирле Әй-й! Кунак җыйыйк әле бер!
Җәваһирә. Ярар алайса. Тик иртәгә, ярыймы?
Раушан. Миңа бүген кирәк.
Җәваһирә. Ул бит сиңа.
Раушан. Сиңа ник бүген ярамый?
Җәваһирә. Оныткансың. Бөтен нәрсәне оныткансың. Хәер, мин үзем дә Иртәгә безнең өйләнешкәнебезгә егерме биш ел тула бит көмеш туй ясарлык көн!
Раушан (аркан борыла). Безгә булмаган туйларны билгеләү хәерлерәктер инде. Җырлап түгел, җылап. Булмаган бәби туйларын
Тынлык.
Җәваһирә (катгый). Сиңа шундый бер көн бүләк итүемне телисеңме?
Раушан. Соң инде, Җәваһирә
Җәваһирә. Соң булса да, уң булсын. Иртәгә үк!
Раушан (кинәт). Илле бер яшьтәме? Иң кимендә (әкрен) дистә ел чамасы элегрәк әйтсәң иде син бу сүзне, Җәваһирә!
Җәваһирә. Миңа илле яшь шул инде Ләкин сиңа бүләгем бар ничә еллар йөрәгемдә йөрткән бүләгем.
Раушан. Ярар алайса. Иртәгә көмеш туй ясыйк, яме?!
Җәваһирә. Туй?
Раушан. Икебезнең көмеш туебыз! Кая, теге премия акчасын бир, шәһәргә барам. Шул очтан сатарга бер ун капчык бәрәңге дә ала барыйм. Аңлыйсыңмы: бә-рәң-ге! Алып кайтам сиңа бер бүләк, җен баласы!
Җәваһирә. Миңа берни дә кирәкми, Раушан. Рәхмәт, ми- нем бар нәрсәм дә җитеш.
Раушан. Беләм. Исеңдәме, мин сугыштан кайткан көнне, төн буе патефон уйнатып чыккан идек? Исеңдәме, «сөйсәң сөй, сөймәсәң сөймә генә» дигәнгә охшаган төше бар иде. Су буенда уйнаттык. Кем бата, кем акыра дип, каравылчы Сөббух бабай йөгереп төшкән иде Тагын шундый бер Луи Армстронг алып кайтыйммы? Ә?
Тынлык. Җәваһирә болдырдан төшә бүгенге көнгә кайталар.
Җәваһирә (басынкы). Ә син тораташ алып кайттың Миңа бүләккә таш киная!.. Таш сын ише генә шул мин. Йөрәгем астына гомергә бер тапкыр да тугыз айлык бишек асмадым шул. Ягылмый калган учак кебек булдым.
Кереп китә дә урталай ярылган патефон тәлинкәсе тотып чыга.
(Уңайсызланып.) Мин моны кичә аптыраганнан, нинди шатлыктан биисең икән дип ярып ташладым. Чәче агара башлаган ир тик торганда күгәрек патефонга биеп ятамы соң инде?