І я неяк вельмі расчулілася – тое, што адбывалася, было выдатна.
Я замарудзіла крок і тарганула яго за рукаў:
– Аўгуста… даражэнькі мой, слухай, а пайшлі да мяне, гарбаты разам пап’ем, у мяне там печыва смачнае. І цукеркі.
Але тут жа схамянулася, сэрца ў мяне ўпала.
– То-бок… халера, ну я і глупствы кажу… якая там гарбата! Вам, пэўна, яна не патрэбна. Вы ж не ясцё і не спіцё, як мы, – так? – прагаварыла я канчаткова засмучаным голасам.
– Не абавязкова так, – важна паправіў мяне генерал, – усё залежыць ад жадання.
– А ты хочаш выпіць са мной гарбаты? – з надзеяй перапытала я.
Мой ваяка не адказаў. Проста сціснуў маю руку яшчэ мацней і працягваў ісці, не запавольваючы кроку.
А я таксама нічога не перапытвала. Проста палезла ў кішэню праверыць ключы.
3. Унутраны замак
Час спыніўся, а гукі нечых стрыманых крокаў толькі адцянялі маўчанне. Выразнае, але лёгкае. Якое быццам бы мела колер – прыглушана-вохрыстае, цёплае, падобнае да вялікага драўлянага ўкрыжавання, што лунала над алтаром, панэлямі сцен, лавамі, арганам.
Я б не сыходзіла адсюль.
На вуліцы, нягледзячы на люты, была ўжо сапраўдная вясна. Іншымі словамі, золкі вецер, змрочныя фарбы і раскіслыя абрысы, вільгаць і туман. Хочацца сказаць «лонданскі» – але гэты эпітэт гучыць так рамантычна. А рамантыкі нідзе няма. Ёсць проста каламутная слотная сумесь са снегу, вады і бруду. І яшчэ анемічнае шэрае неба, што забівае веру ў само існаванне сонца.
Але заставацца мне хацелася з іншай прычыны.
Надвор’е не так ужо засмучала. Найчасцей супакою не даюць не аб’ектыўныя акалічнасці, а нашы ўласныя думкі.
Падчас малітвы словы з’яўляліся самі, на паверхню мімаволі выходзіла ўсё самае патаемнае. Я верыла, што ўсё змагу. Увасобіць свае планы, не шкодзячы ні іншым, ні сабе, родных і сяброў не засмучаць, а натхняць, быць шчырай, але не раздражняць, пры дасягненні мэт не губляць сваю душу ў мітусні, ісці па жыцці, не загразаючы ўнезадаволенасці, злосці і маркоце.
Іншымі словамі, я верыла, што здолею захаваць блізкасць да Бога. Усе мае думкі і імкненні можна было звесці да гэтай спрадвечнай кропкі. Да асновы асноў.
Пры гэтым фармулёўка не здавалася мне напышлівай і надуманай. Можа, звонку часам так здаецца.
Але гэта можна толькі прачуць. Знутры.
Прыцемак. Залацістыя агеньчыкі свечак. Вітражы ў спічастых вокнах – ад іх немагчыма адарваць позірк. Не таму, што яны нейкія асаблівыя, мудрагелістыя, вычварныя – яны зачароўваюць глыбінёй колеру: ультрамарынавым, кармінавым, смарагдавым.
Я проста сядзела на лаве. Людзей было няшмат – і я падзяляла з імі маўчанне. Усіх іх я бачыла першы раз у жыцці, але штосьці нас злучала нават у гэтай выпадковай сітуацыі – тое, што няможна апісаць.
За сценамі касцёла зямля ўздрыгвае ад ходу трамваяў, паветра – ад гудкоў машын, там крычаць, спрачаюцца, пляткараць, лаюцца матам, спазняючыся, губляючы тэлефон, трапляючы малатком па пальцы, смажаць бульбу, мыюць падлогі, пляскаюць дзвярамі, стукаюць клавішамі, знемагаюць ад бюракратыі, ізноў пляткараць і спрачаюцца, клянуць сваю працу, грамадскі транспарт, крыўдзіцеляў, няшчасці.
Але наогул – усяго гэтага не існуе.
Гэта ўсё ілюзія, нешта штучнае – насамрэч ёсць толькі цішыня. І для мяне яна цяпер тут, у касцёле.
Помню этналагічны артыкул пра паганскія вытокі блэкметалу з антытэзай «паганскага шуму» і «хрысціянскага маўчання».
Асабіста я ніколі не змагу шмат чаго дамагчыся прыспешваннем, накручваннем, нервовай ашалеласцю, дыянісійскім афектам, старанарвежскім застрашэннем злых духаў шляхам прыпадабнення…
Прабачце, але я злячу са шпулек. І гэта скончыцца самаразбурэннем.
Мой Шлях – цішыня. Толькі ў ёй ваяр чэрпае раўнавагу і сілу. Мая крэпасць – храм.
Але мне давядзецца выйсці адсюль – на слату і вецер, насустрач мітусні і бюракратыі. А значыць, мне застаецца толькі адно: насіць сваю цішыню і свой храм усярэдзіне.
Таму што шуму, які наўкола, – не існуе.
Я глыбока ўдыхнула лёгкае, цёплае паветра і заплюшчыла вочы. На сцяне нада мною вісеў гадзіннік. Апроч нечых з глыбокаю пашанай прыглушаных крокаў і рухаў чулася толькі яго нягучнае ціканне.
І тут я зразумела: яго таксама не існуе.
Няма часу – ёсць вечнасць. І яна таксама ўсярэдзіне нас, бо душа несмяротная.
Тады які сэнс увесь час заломваць рукі і панікаваць, калі штосьці не паспяваеш, ганяючыся за ілюзорнымі секундамі і хвілінамі? Вядома, на зямлі нам адмераны свой тэрмін – часцяком кароткі, ды яшчэ з непрадказальным фіналам. Тады чаму б не расставіць прыярытэты і спыніць пагоню абы за чым?
Я ўпэўнена, што калі звярнуся да Бога, то Ён ужо падкажа мне, што галоўнае, а што – другараднае, што дапасуецца з Яго воляй, а што – не вельмі.
У мяне ёсць цішыня і вечнасць. У мяне ёсць унутраны замак. Каб не страціць ключы ад яго, трэба часцей прыходзіць у дом Божы – вось і ўсё.
Я ўстала з лавы, закінуўшы торбу на плячо, пралезла паміж лавамі, міжволі ступаючы на дыбачках, перажагналася, стоячы на каленах тварам да алтара, устала і выйшла, акуратна зачыніўшы за сабой высокія дубовыя дзверы.
На вуліцы было ўсё тое ж надвор’е, на парадку дня – тыя ж пытанні. Але мне было добра.
4. Ліфт на поўдзень
Горад зваўся Сан-Марціна. Але пра гэта я ўспомніла ўжо днём, пахадзіўшы, пазаймаўшыся справамі, больш-менш неадкладнымі, і выклікаўшы ў памяці перажытую прыгоду.
Нейкі час мне больш падабалася лічыць, што гэта проста Горад з вялікай літары, дзіўны і адначасна звыклы, таму што многія гарады са старажытнымі вуліцамі і архітэктурнымі помнікамі бываюць падобныя. Асабліва – тыя, што валодаюць такім няўлоўным, падступным зачараваннем. Вось ты ідзеш па вуліцы, напоўненая глыбокай павагай, убіраючы хараство вакол сябе. Захапляе літаральна ўсё: медальён з хітрым тварыкам купідона, завіткі ляпніны, строгі каваны балкон, сам будынак з чыстымі лініямі ў стылі класіцызму, калоны, шрыфт аптэчнай шыльды, рэстаранчык пад маркізай, а на ліхтарах пры ўваходзе – збаны з геранню, што чамусьці вісяць дагары нагамі, кветкамі ўніз – як, дзе вы такое бачылі? І саму герань язык не паварочваецца назваць проста «ружовай» – не, ты ведаеш, што гэтыя раскошныя адценні завуцца «маджэнта» і «сальферына».
І вось рука звыкла цягнецца да фотаапарата, ты хочаш адлюстраваць тое, што ўбачыла і адчула. Вось ужо шукаеш ракурс і пстрыкаеш, але… Атрымліваецца не тое. Хоць забі – не тое. Уздыхаеш. Выходзіць выява без уяўлення, невыразны эрзац, і вось зразумей, у чым прычына: у адсутнасці ў цябе майстэрства? Ці ў тым, што такую вуліцу ў прынцыпе немагчыма сфатаграфаваць з выгаднага ракурсу?
Як бы там ні было – усё гэта мне было добра вядома, я спазнала нямала такіх расчараванняў. І таму са свядомай бесклапотнасцю пакінула фотаапарат дома. Такое хараство можна насіць толькі ва ўспамінах.
Такім чынам, Сан-Марціна. Самым характэрным было сонца – горад быў літаральна напоены ім, струмені залатых карпускулаў пераліваліся праз краі лавак, рамы ровараў, каменныя сцены, бардзюры тратуараў і асабліва праз зазоры паміж пальцамі, афарбоўваючы не проста іх контуры, а запальваючы буяна-рубінавым святлом амаль усю далонь. Нават цень тут быў не такі, як у нас – не змрочны, а пяшчотны, млява-вабны, здаецца, нават іншага адцення.
Спякота не душыла – з мора ўвесь час дзьмуў свежы брыз, што даваў магчымасць не ладзіць сіесты і не чакаць цемры, каб выбрацца на шпацыр. Аднак і мясцовыя жыхары, і турысты ўсё адно не маглі выстаяць перад спакусамі фіялетавай аксаміцістай ночы, падобнай да пялёстка архідэі з мігатлівымі светлячкамі.
З’язджаць было, вядома, шкада. Аднак мяне зусім не мучыла меланхолія. Я знаходзілася ў дзіўна бесклапотным настроі, як чалавек, які ведае, што можа вярнуцца сюды ў хоць які момант.