Пасля Афганістана трапіўшы ў псіхіятрычную лякарню, у хуткім часе ён ужо працаваў ва ўстанове санітарам. Я так і бачу, як гэты Геркулес без лішніх слоў уціхамірвае якога-небудзь няўдалага дэпрэсіўніка-самазабойцу. Юля ловіць яго нешматлікія выказванні так, нібыта іх вымаўляе Дэльфійскі аракул у «Цары Эдыпе». «Адставіць!», «Механічны наркоз хошш?», «Паўтараю для тых, хто ў танку», непазбежнае мацюканне (асабліва ў п’яным выглядзе), – фразы яго лексікону слізгочуць більярднымі шарамі па абсалютна гладкай паверхні яго мазгоў. Адно слоўца – «фісгармонія» (наўрад ці ён ведае, што гэта значыць) – падыходзіць яму на ўсе выпадкі жыцця. Гэта расчульвае знаўцу вытанчанай паэзіі Юлю: так, пэўна, дрэсіроўшчык шымпанзэ з замілаваннем назіраў бы за ўнікальнымі здольнасцямі гадаванца.
Ён бярэ з яе палічкі «Лаліту» і адразу ж ставіць назад: «Гэтую фісгармонію без шклянкі не зразумееш!» Затое ён любіць цытаваць Высоцкага. Яна просіць падарыць ёй што-небудзь – так, дробязь, сувенір, каб узгадваць пра першую сустрэчу. Ён ахвотна выцягвае з кішэні асадку з выявай дзявуль, якія ў перагорнутым выглядзе аказваюцца ў чым нарадзіла іх маці.
«Я вось штосьці ніяк не ўеду, – храбусціць ён яблыкам. – Такі сакавіты бабец – і чаму без мужыка жывеш? – ён сплёўвае агрызак. – Нічога яблычкі. Спонсар твой падагнаў, га? І шмат у цябе…» Ён ужывае непрыстойнае слова, але яна робіць выгляд, што недачула. Адыходзячы, ён грубавата прыціскае яе галаву да сваёй «камуфляжкі»: «Слабыя ў нас з табой тармазы».
Наморшчыўшы лоб, як у школе на кантрольнай, яна спрабуе зразумець з гэтай загадкавай фразы, ці сустрэнуцца яны яшчэ раз.
3
Самка, атручаная інтэлектам
На жаль, сустрэнуцца. Вось толькі жыць ды радавацца гэтай «фіялцы» ёй не дадзена. Яна будзе прадзірацца скрозь свой раман, як лагернік скрозь калючы дрот. Штосьці прымушае яе пастаянна ўваскрашаць перанесены ў дзяцінстве боль. Яна намагаецца скласці вобраз свайго «я», але нейкага самага галоўнага малюнка не хапае, і пазл не атрымліваецца. Тое, чаго не стае, яна спадзяецца знайсці ў томіках усходняй філасофіі, якія замянілі падручнікі марксізму ў кніжных крамах. Ды і дзе яшчэ былой выдатніцы шукаць адказы на пытанні, як не ў кнігах? Але чытанне не дапамагае ёй запоўніць балючую пустату ўнутры. Без кахання яна зусім не ўяўляе, што рабіць з сабою, вось якая бяда. Дагэтуль ніводны мужчына не зрабіў яе шчаслівай, бо ніводны не дапамог ёй паверыць у тое, што яна вартая шчасця. Для ўсіх яна падобна на невядомага паходжання лекавы прэпарат, што самотна ляжыць на шкляной палічцы аптэкі побач з прэзерватывамі ды таблеткамі слабіцельнага, – прэпарат, марсіянскую інструкцыю якога не могуць расшыфраваць самі аптэкары.
Гэтай псіхааналітычнай Адысеі не будзе канца: мораплаўца ніколі не дасягне Ітакі. Уласцівая ёй звычка да самакапання ператварае яе існаванне ў яшчэ больш пякельную пакуту. Пекла ж змайстравана па прынцыпе мноства колаў, самаўдасканаленне таксама падобна да кола і, пэўна, з’яўляецца адным з яго, пекла, шляхоў, самым вытанчаным, як кітайскае катаванне. Слаба-сільным Атлантам яна ледзьве трымае свой Сусвет, які вось-вось распаўзецца па швах, у прарэхах заношанай да дзірак прасторы мільгаціць штосьці лішняе, што нахабна парушае дасканаласць прыдуманых ёю вобразаў, і трэба з уздыхам распачынаць штодзённую працу па цыраванні сюжэта, галоўнай гераіняй якога яна сама сябе ўсведамляе. Шкада, што за гэтым заняткам незаўважана мінаюць дні яе жыцця, напэўна, усё ж адзінага, што б там ні казалі на гэты конт брахманы. Няўжо «Бхагавад-Гіта» падманула, і наступствы кармы не спальваюцца ў агні абсалютнага ведання? Калі фатальная няздзейсненасць яе мары пра глыток вады, якую яна намагаецца выціснуць з каменя (вада з-пад крана яе ніяк не задавальняе), носіць кармічны характар, няўжо атрыманых з кніг ведаў недастаткова, каб гэтую карму змяніць? Трэба яшчэ раз пераправерыць усё, зрабіць работу над памылкамі! Раз ужо яна тая аблудная авечка, дзеля якой бог хадзіў па гарах і, нарэшце, знайшоў. Раз ужо яна бутля, раскаркаваная для Ісціны не дзе-небудзь, а ў кропцы Шахасравы. Ваяўніца святла, яна адчувае магутны супраціў уласнага цёмнага ўлоння. Па шчасці, у яе зараз адпачынак, можна без перашкод усесціся за кнігі, каб выправіць сітуацыю.
А пад вокнамі між тым праносяцца, размерана дыхаючы, маладыя мужчыны ў красоўках ды спартыўных трусах. Калі б раптам у каго-небудзь з гэтых прыхільнікаў здаровага ладу жыцця ўзнікла любоўнае сэрцабіццё, яны б імгненна кінуліся падлічваць пульс, з пагардай думае яна. Недалёка рэчка, па беразе бегае басанож дзяўчо з чырвона-белым пляжным мячом. Аднак Юлечка абсалютна пазбаўленая здольнасці нанізваць пацеркі быцця на нітку паўсядзённасці, яна не заўважае іх, рассыпаных пад нагамі, і абыякава ўтоптвае ў бруд. Свет рэчаў увесь час выслізгвае з яе млявых рук, як чырвона-белы пляжны мяч, і яна вымушана зноў і зноў вяртацца да сваіх кніжных медытацый. Яна ўпарта, як калісьці ў школе над малазразумелай алгебрай, б’ецца над важнай праблемай: «гарманізуе» сваю псіхіку, каб пазбавіцца ад адзіноты і навучыцца мець зносіны з мужчынамі, што якраз смяюцца зараз там, на вуліцы. Яна зашморгвае фіранкі, каб ніводны прамень сонца не пранік у яе келлю, і затыкае вушы ватай, каб не чуць іх дурнога рогату. Вочы яе замкнутыя на сем замкоў тугі. Яна ўпэўнена: толькі як след папрацаваўшы, яна атрымае ад жыцця заслужаную адзнаку «выдатна».
Задарма ёй нічога не патрэбна!
4
Аднак ні будыйскія тэксты, ні заклінанні магаў, якія трэба вымаўляць выключна над коранем мандрагоры, перамешаным з высушанымі саламандрамі ды парашком з псіхадэлічных грыбоў, не дапамогуць ёй заваяваць каханне грубага мужчыны Калі-Югі, абарыгена правінцыяльнага гарадка. Тады яна звяртаецца да сучасных сродкаў і купляе на Камароўцы джынсавую сукенку ў жудасных разводах «варанкі», якая ўваходзіць у моду. Сукенка нібы-та выварана ў пякельным смаляным кіпені, нейкі кааператыўны ўмелец прыляпіў да яе лэйбл «Мантана». Шорсткая, як брызент, шырачэнная, памеры на тры большая за Юліну хударлявую постаць, яна надае ёй неверагодна пошлы выгляд. Вульгарнасць абноўкі можа супернічаць хіба што з яе коштам. Дзеля таго, каб паказацца ў ёй свайму Быку, яна цэлы месяц ела толькі шкваркі з чорным хлебам. Абвешаная польскай пластыкавай біжутэрыяй, з пярэстымі, у тон узорам на сукенцы, вытраўленымі пасмамі валасоў, яна скіроўваецца з каханым на раку. Стрэламі з вінтоўкі ён збівае галоўкі гарлачыкаў, што плывуць па цячэнні, – забава, вартая гэтага Геракла. Ля вогнішча ён расказвае ёй пра мядзведзя, якога бачыў аднойчы на паляванні: звяруга намагаўся здабыць гукі з трэскі, нібыта з губнога гармоніка. Як ні напружваецца Бык (акурат як той самы мядзведзь), больш яму няма чым уразіць сваю вучоную сяброўку. Што ж, калі інтэлект – хвароба, гэты мужчынскі экземпляр абсалютна здаровы, у старажытным Вавілоне яго абагаўлялі б нароўні з кракадзіламі. Зацягнуць яе ў палатку ды вызваліць ад вульгарнай сукенкі – лепшае, на што ён здатны.
Але зусім, зусім няма каму садраць з яе галавы той блазенскі каўпак, які яна так недарэчна напнула. Хвіліначку, не адзін каўпак, а з дзясятак, яна цяпер шматгаловая, што тая Лернейская Гідра. Падумаць толькі, яна вынайшла ўнутры сябе процьму розных «я»: Незнаёмка, Менада, Пакінутае Дзіця, Дзяўчынка-Дыванок-ля-Яго-Ног ды яшчэ шмат іншых, у тым ліку – Параненае Сэрца… І як ёй, скажыце, калі ласка, з гэтай плоймай управіцца, асабліва калі міленькая кампанія ўсчыняе крывавую сутычку?! Крыкі ўдзельнікаў бойкі яна прымае за спевы салодкагалосых сірэн кахання: іншых песень ёй проста не даводзілася чуць. Чытач майго веку лёгка ўспомніць эпізод бойкі ў фільме «Вясёлыя рабяты»: звар’яцелыя аркестранты ледзь не пазабівалі адзін аднаго музычнымі інструментамі. Такі ж самадзейны гурт лагернікаў мітусіцца ў Юлінай падсвядомасці без аніякай надзеі прыйсці да згоды і выканаць што-небудзь больш-менш прыстойнае, з чым не сорамна ўлагодзіць турэмнае начальства. Вясёленькі занятак, нічога не скажаш, слухаць стогны, якімі яны напаўняюць вязніцу! Дык ці варта здзіўляцца, што Дырыжор пякельнага калектыўчыку ламае сваю палачку і сыходзіць у абдымкі спадарыні Дэпрэсіі – згаворлівай, хоць і змрочнай пані, з якой ахвотна закладвае за каўнер?