Кожны дзень з васьмі раніцы да пяці вечара Таццяна перабірала мноства папер. У іх хаваліся лічбы і вельмі складаныя сказы, спрэс пазбаўленыя паэтыкі. Напэўна, праз гэта яна не бачыла сэнсу ў працоўным часе. Вечарамі дзяўчына прыходзіла ва ўтульныя цёмныя памяшканні, дзе пахла кавай, чарвякамі і кніжнай цвіллю. Акрамя ўсяго, там бавілі час непрызнаныя людзі. Іх цяжка было слухаць, але можна было завесці знаёмства і нават даверыць якую-небудзь інтымную таямніцу.
– Добры вечар! Мяне завуць Таццяна, і я паэтэса, – казала яна кожнаму мужчыну, які ўваходзіў у пакой, у старым гарнітуры і з вачыма, напоўненымі святлом мёртвых недасягальных зорак. Яна ўяўляла, як схаваная ў снягах рабатызаваная кулямётная кропка ператварае ўзводы гэтых клонаў у скрываўленае мяса. Аўтаномнасць смерці сагравала.
Людзі стараліся не глядзець на Таццяну, аддаючы перавагу разгляду цёмных расколін паміж фарбаванымі дошкамі. Пры выпадку яны з задавальненнем спалі з ёй у старым доміку і нават казалі некалькі добрых слоў напрыканцы, запомніўшы на ўсё жыццё яе другое імя. Хоць яго не мог захаваць ніводзін чалавечы алфавіт.
Таццяна марыла пачуць, як староннія галасы чытаюць ёй вершы, якія нябачнай ніткай праніжуць бесперапынны разумовы струмень. Напэўна, ад мужчын ёй патрэбныя былі глоткі і гартані, здольныя агучваць страшнае.
У адзін момант паэтэса вырашыла, што прычына такога спажывецкага стаўлення да сябе – адсутнасць запісаных слоў на аркушах паперы. Зачыніўшыся ў цесным пакоі і ўключыўшы залішне яркую медыцынскую лямпу, Таццяна пачала пісаць.
Але нешта пайшло не так.
Замест прыгожых строф і вытанчаных слупкоў на аркушы ў клетачку з'яўляліся толькі шасцёркі і кляксы. Зліваючыся ў іншым вымярэнні, яны ператвараліся ў чарцей. Тры шасцёркі. Пяць кляксаў. Калі шасцёрак і чарцей стала роўна па трынаццаць на ўсёй прасторы аркуша, Таццяна сур'ёзна задумалася аб прасторавай несумяшчальнасці з навакольным светам.
– Буду пісаць першага кастрычніка! – вырашыла паэтэса і, скамячыўшы аркуш, скарміла яго козачцы Агаф'і з суседняга двара. Здаецца, Таццяна калісьці чула, што ў коз ад паперы ў клетачку баліць жывот, але злосць з-за шасцёрак і кляксаў не дазволіла ёй зрабіць інакш.
Бабуля вучыла Таццяну, што зло можна толькі пераварыць, а есці самой паперу з чарцямі зусім не хацелася.
За дзень да прызначанай даты дзяўчыне раптам стала зразумела, што трыумф наўрад ці адбудзецца і што прызначаць напісанне радкоў, што натхняюць, на першае кастрычніка было найгрубейшай памылкай. Калі б яна зразумела гэта пазней, то здарылася б і зусім непапраўнае. А так – можна проста мадыфікаваць стужку часу.
– Як жа я знайду выхад з сітуацыі? – з гэтым пытаннем Таццяна звярталася да неахайных мужчын, звар'яцелых ад часопісных вабнотаў дзяўчат і ненавіснікаў усяго вакол старых, пачарнелых праз пажаданні смерці ад ананімных сацыяльных работнікаў.
Усе яны, нібы змовіўшыся, нічога выразнага не адказвалі, а апошнія дык і зусім пагражалі жорсткай расправай. У выніку Таццяна вырашыла, што зробіць бінарны манеўр, а значыць, лік адзін у дзясятым месяцы года ператворыцца ў лік адзінаццаць.
Адзінаццатага кастрычніка яна возьме сшытак і напіша тэксты. Яны дазволяць не думаць пра кошт кавы ў цёплых установах вялікіх гарадоў.
Але з надыходам прызначанага дня паўтарылася тая ж гісторыя: шасцёркі больш чым раней лезлі на паперу, а чэрці наогул афарбоўвалі цэлыя ўчасткі густой чорнай непранікальнай безвыходнасцю. Металічны стрыжань драпаў паперу, запаўняючы таямнічай лічбай усю прастору і ўсяляючы ў розум Таццяны думкі пра непазбежнасць трагічнага лёсу.
Калі не засталося больш свабодных клетачак, дзе не красавалася б спехам выведзеная шасцёрка, Таццяна разарвала аркуш і пачала стрыжнем рэзаць свой твар. «Дадзена мне джала ў плоць, анёл сатаны, прыгнятаць сябе, каб я не ўзносіўся», – казала яна, утыкаючы дзіду аўтаручкі сабе ў шчокі, вусны, лоб, паласуючы скуру наводмаш і адрываючы ад яе вялікія кавалкі. Як толькі пісьмовы стол пакрыўся сузор'ямі чырвоных крывавых плям, паэтэса спынілася, глыбока ўздыхнула і пачала абмацваць раны. Ёй было жудасна балюча праводзіць пальцамі па глыбокіх парэзах, якія вільготна пульсавалі, нібы ротавыя адтуліны малюскаў. Пасля дзяўчына заматала твар бінтамі, выпіла тузін болесуцішальных таблетак і пайшла спаць.
Пачынаючы з 11 кастрычніка Таццяна стала сакральным напаўбоскім аб'ектам сярод найбольш актыўных прадстаўнікоў натоўпу. Пенсіянеры яе шкадавалі, школьнікі патрабавалі наказу, а мужчыны спрабавалі пазнацьу ёй уяўных дачок. У любым выпадку за гэтай сублімацыяй хаваўся банальны спалох Таццянінай натуры. Магчыма, таму яна перастала цягнуцца да людзей, так і не ажыццявіўшы мару ўсяго неіснуючага мінулага часу.
Беласнежка
У кожным пустынным дворыку, акрамя некалькіх аблезлых дамоў і іржавай дзіцячай пляцоўкі са скрыпучым арэлямі і раззлаванымі дзецьмі, быў свой вар'ят. Як правіла, ён не меў прывабных рысаў твару, не вылучаўся ахайнасцю, бязмэтна блукаў па закутках, узіраючыся ў твары мінакоў. Выпадковыя сустрэчныя тут жа хавалі свае твары за каўнярамі зношаных да дзірак плашчоў і куртак.
Неспакойныя і заклапочаныя маці строга забаранялі сынам мець зносіны з такімі людзьмі, а аджылыя сваю маладосць смярдзючыя мужычкі ў альтанках адным толькі выглядам адпалохвалі блазнаватых адзіночак. Таму юродзівыя, як іх называлі зморшчаныя бабулі, абіваліся ў чэргах і на дваровых лаўках, былі прадстаўлены цалкам самі сабе і маглі аказацца ў душы цалкам свабоднымі. Толькі ніхто пра гэта, акрамя іх, нават і не здагадваўся.
Напрыклад, Барыс. Ён ніколі не лічыў сябе чалавекам, які чымсьці можа адрознівацца ад іншых. У яго пакоі з абадранымі шпалерамі не было люстэркаў, таму сваё адлюстраванне ён мог бачыць толькі ў запыленым шкле, сяк-так устаўленым у некалі выбеленыя аконныя рамы, фарба з якіх крошкай абсыпалася на падаконнік і змяшалася з пылам. Са шчылін шырынёй у палец пастаянна дзьмула, а ў разгар восеньскай непагадзі вецер і зусім граў пранізлівыя мелодыі адчаю, якія заклікалі ў дом розную нечысць. Не вытрымліваючы пастаянных гутарак з вечнасцю, Барыс сыходзіў на вуліцу шукаць суразмоўцу. Але часцей за ўсё яго пошукі цярпелі фіяска.
У адзін з пахмурных дзён, калі неба было гатовае вось-вось выбухнуць цяжкімі кроплямі дажджу, якія надаюць бляск ажыўленым скрыжаванням і разбітым дарогам, Барыс сустрэў захопленага саліпсічнымі маналогамі студэнта Генадзя. Невысокі русявы юнак, падобны да прышэльца, які бесперапынна спазнае свет, спрабаваў адшукаць патрэбны пад'езд, а затым і кватэру сваёй новай знаёмай.
Барыс ішоў проста на студэнта, і калі да цела юнага падарожніка засталося крыху больш як паўметра, выцягнуў рукі і паклаў брудныя далоні на плечы Генадзя.
– Ты павінен мяне выслухаць! – Сказаў ён Генадзю і здзівіўся, што той не выказвае ніякага здзіўлення і нават наадварот, гатовы ўзрадавацца такому пачатку знаёмства.
Не кажучы нічога выразнага ў адказ, Генадзь сам сабе падумаў, што ад гэтага чалавека не пахне псінай і смерцю, а значыць, чаму б і не паспрабаваць пасябраваць, раз лёс сутыкае ілбамі.
– Ну, давайце прысядзем, ці што… – дыпламатычна выказаўся Генадзь, і яны зайшлі ў старую альтанку, дашчаная падлога якой была пакрыта тоўстым пластом бруду з хаатычным узорам застылых пляўкоў.
Ледзь не задыхаючыся ад радасці, Барыс узяўся за свой аповед.
Аповед Барыса
«Калі я быў яшчэ юным і смелым, а побач былі верныя сябры з чырвонымі гальштукамі, павязанымі на шыях, у нашым горадзе пачалі адбывацца дзіўныя падзеі. Я нават магу назваць іх страшнымі, таму што кожны раз на маіх вачах гінулі людзі.