– Балаакката ордук буолара дуу, бачча үчүгэйгэ салгыннаах сиргэ сыыр үөһэ, күөх хонууга балааккаҕа сытар, аллара эбэ долгуннара кытылга кыллыр-халлыр охсуллалларын иһиллиир олус үчүгэй буолааччы, – диэтэ.
Көстөкүүн кинилэри саҥата суох көрөн турбахтаан баран, кэпсэтиигэ кытынна:
– Үчүгэй, эн этэриҥ курдук мантан икки сүүсчэкэ хаамыылаах сиргэ арыыбыт тумсугар күөх оттоох көнө хонуу баар, онно балааккаланар ордук буолуо.
Сотору аһаан бүттүлэр, Ксенья иһити сууйаары гыммытын Көстөкүүн: «Турдун, мин бэйэм дьаһайыам», – диэн кэбистэ уонна үүтээҥҥэ киирэн, икки утуйар мөһөөччүгү кытта балаакканы тутан таҕыста. Уоллаах кыыһы батыһыннаран, арыы тумсугар аҕалан балааккаларын тардан бардылар, Ксенья сыыры таҥнары түһэн, уу кытыытыгар киирэн, обургу таас үрдүгэр олорон хомону одууласта. Үөстэн сөрүүн салгын саба биэрэр, уу саҕатыттан чугас уу ылбыт соҕотох иирэтэ тохтоло суох илибирии мөхсөр, кыыс бэйэтин тоҕо эрэ ойдом үүммүт чороҥ соҕотох иирэ талахха ханыылыы санаата, дьонуттан-сэргэтиттэн тэйэн, эмискэ быһаарынан манна кэлэн хаалбытын билигин дьэ өйдөнөн бэркиһээтэ. Испит арыгыта адьас ааһан, олох өйдөннө, ити Көстөкүүн эҕэрдэлииригэр саҥата суох хаалла дии, тугу да быһаарыммакка сылдьан, арааһа, сыыһа сөбүлэспиккэ дылы саҥарбата дуу?
Ити кэмҥэ үөһэттэн кумах суккураата уонна аттыгар Бэргэн биирдэ баар буолла, сэрэммиттии аттынааҕы тааска олорунан кэбистэ:
– Ксенья, балаакка бэлэм. Тоҥмоккун дуо, манна сөрүүн буолбатах дуо?
– Суох, үчүгэй, Бэргэн, эн ити табаарыһыҥ эппитин итэҕэйбэт инигин? Мин билигин ыал буолар санаам суох уонна эйигин эмиэ үчүгэйдик билбэппин ээ.
– Ксенья, өйдүүбүн, оттон мин эйигиттэн тугу кистиэмий, чахчы эйигин таптыыбын, оттон ыал буоларга сөбүлэстэргин улахан дьолум буолуох этэ.
Саҥа суох буолла, хомоҕо хоптолор төттөрү-таары тыҥкынаһа көтөллөр, уу үрдүнэн биллэр-биллибэт туман өрүкүйэн эрэр. Тэйиччи сүрүн үөһүнэн мотуордаах оҥочо ааһарыгар, аппа айаҕын туһаайыытыгар кэлбитигэр, аһаҕас сиринэн тардыллан субу баардыы күүскэ тыаһаан ылла. Уонна чуумпу, икки атахтаах сэдэхтик үктэнэр хомотугар атын туох кэлэн аймыа буоллаҕай?
Өрүс чэлгиэниттэн дьагдьайыах курдук буолан, иккиэн үөһэ дабайдылар, балаакка ааныгар тиийэн сэгэтиэх курдук гынан иһэн, кыыс уол диэки ыйытардыы көрбүтүгэр, Бэргэн:
– Эн, чэ, киирэн оҥостон сыт, мин хойутуу…
Уол балааккаттан тэйэн, эмиэ хомо кытыытыгар киирэн, ууга таастары быраҕаттыы оонньуу сырытта. Оҕо эрдэҕинэ: «Ким хас алаадьыны оҥорор эбитий?» – диэн күрэхтэһэллэрэ, иҥнэйэн баран, хаптаҕай тааһы уу кырсынан халты барарыныы быраҕаттыыллара. Таас уу урсунуттан тэйитэлээн баран тимирэрэ, оччоҕо хас ии үөскээбитин аахсыы буолара. Ону санаан, Бэргэн хас да тааһы ууга тамнаата эрээри өйө-санаата балааккаҕа утуйаары хаалбыт Ксеньяҕа ханньары тартара турар. Билигин сыгынньахтанан сыттаҕа. Аан маҥнай Сэргэлээх уопсайыгар көрсөллөрүгэр кылгас халаат анныттан кыыс маҥан суон бөтөҕөлөрө, бууттара көстөллөрүн өйдөөн, сүрэҕэ күүскэ тэбиэлээтэ, тыынара кылгаата, хараҕа ирим-дьирим буолбахтаата, ол ахсын өссө кыһыйан-абаран туох түбэһэр таастары ууга кыыраталыы сырытта. Күөс быстыҥа оннук сылдьан баран, сүрэҕэ түөһүгэр батыа суохтуу бүллүргэччи тэбиэлиирин истэ-истэ, сыыры дабайан балаакка ааныгар тохтоон ылла уонна синим биир диэбиттии, бириһиэн ааны өрө тардан, иһирдьэ дьылыс гынна.
Кыараҕас балааккаҕа кыыс улаҕа хайыһан, спортивнай таҥаһын устубакка сытар. Уол хайыан да билбэккэ, утуйар мөһөөччүк үрдүгэр эмиэ таҥастыын тиэрэ түстэ. Киирэн эрэр күнтэн балаакка бириһиэн үрүтүгэр хатыҥ лабаатын күлүгэ тараадыйа түһэр, бочур сэбирдэхтэрэ тохтообокко мөхсөллөр. Сүрүн үөһүнэн ааһан иһэр борохуот тыаһа эмиэ аппа айаҕар күүскэ тыаһаан, ырыата-тойуга дорҕоонноохтук дуораһыйан ааста. Кыыстаах уол саҥарбаттар, иккиэн бэйэ-бэйэлэрин таарыйыахпыт диэн куттаммыттыы, балаакка утарыта кытыытыгар сыстыахтарынан сыһыннылар.
– Эн дьонуҥ хайдах… суох буолбуттарай? – диэн кыыс кэмниэ-кэнэҕэс кэһиэҕирбит куолаһынан ыйытта.
– Аҕам сайын оттуу сылдьан, итии да итии күн төбөтүгэр хаан туран, оттон ийэм оҕолонобун диэн, кырааската баран…
Иккиэн курус санааны кыйдыырдыы ах бардылар. Таһырдьа тыал куугунуур, өрүс долгуннара кытылга халлыр-баллыр охсуллаллар. Уоттаах-күөстээх куораттартан, дэриэбинэлэртэн тэйиччи өрүс хомотун үрдүгэр баар буолан хаалбыт кыыстаах уол тылларыттан маттылар, бэйэ-бэйэлэриттэн куттанар курдуктар.
Уол аттыгар субу, илиитин уунна да былгыччы кууһан ылыаҕыныы, үчүгэйкээн кыыс сытарыттан сүрэҕэ тэбэн тулутарыттан ааста, атаҕын анныгар түгэҕэ биллибэт далай эмпэрэ сыырын үрдүгэр турардыы тыына хаайтарда, синим биир диэбиттии, эргичис гынан кыыс уоһугар сыстан уураа да уураа, сыллаа да сыллаа буолла. Ксенья маҥнай түөһүттэн анньан, сирэйин куоттарыах курдук гынан иһэн, кэнникинэн сымнаан-ууллан хаалбыттыы налыйда, бэл хардары уураһан, уоһа чупчуруйарын биллэ, салгын тиийбэккэ эппэҥнэһэ тыыннылар, сир-халлаан, кытыл-өрүс барыта булкуллан күөрчэхтии ытылыннылар, күн анныгар баар бары-барыта туох да суолтата суох буоллулар, мэйиилэригэр уот сарадахтар күлүмнэстилэр, үөһэнэн, кыырай халлаанынан сыдьаайар аанньаллар түмсэн күргүөмүнэн дьиктилээх ырыаны тардан эрэр курдук буолла, кинилэр улаҕата-уһуга биллибэт халлаан куйаарыгар эргичийэр сир шарыгар иккиэйэҕин эрэ хаалбыкка дылылар…
Кэмниэ-кэнэҕэс тохтуу түспүттэрин кэнниттэн Ксенья ип-итиинэн тыына-тыына сипсийдэ:
– Ийэтэ суох улааппыт буоламмын, аҕам миэхэ ийэ-аҕа тэҥинэн буолбута, мин туспар хайдах курдук кыһалларын-мүһэллэрин, кыра эрдэхпинэ мииигин көмүс чыычааҕым дии-дии наар сүгэ сылдьарын, көтөхсөн олорон тэлэбиисэринэн «тутуллубат иэстэһээччилэрдээх» киинэни көрөрбүтүн өйдөөн, уйадыйан кэлэбин, аҕабар махтана саныыбын…
Кыыс ах барбытыгар аллара долгуннар күллүргүү охсуллар тыастара иһилиннэ, өрүһүнэн тэйиччи хойутаабыт киһи мотуорун тыаһа куугунаан ааста. Бэргэн кыыс дыргыл сыттаах сымнаҕас ньаассын баттаҕын имэрийэ-имэрийэ сыллаан ылла. Бу курдук иирэн барыахча курдук түгэни кини олоҕор аан маҥнай көрсөр этэ, олус үчүгэй кэрэ кыыһы кытта таптаспыт биир түүн туһугар олоххун барытын да биэрэргэ бэлэмҥэ дылыгын…
Ханна эрэ ыраах этиҥ этэн лүһүгүрэттэ, чараас бириһиэн курдат чаҕылҕан күлүппүс гыммыта көһүннэ. Аҕыйах таммахтар табыгыраһан ыллылар. Онтон тыал күүһүрдэр күүһүрдэ, балааккаларын көтүтэн илдьиэххэ айылаах иҥнэҥнэттэ, ол аайы кыыс куттанан уолга ыга сыһынна, тыал сирилэс тыаһыттан ураты атын туох да иһиллибэт буолла. Онтон тыал эмискэ ньим баран хаалла, ол оннугар этиҥ субу кинилэр үрдүлэригэр саайыллыахтыы барчалаата, чараас бириһиэни курдаттыы, балаакка иһин барытын күндээрэ сырдатан чаҕылҕан сандаарыҥнаата, ону кытта ардах хаххаларын үрдүгэр эрчимнээхтик үҥкүүлээн иһэн, күүскэ түһэн куугунатта.
Сир-халлаан сиҥнэр бу алдьархайыгар кыыстаах уол иккиэйэҕин хаалбыттыы куустуһуохтарынан куустустулар, силлиэ-тыал көтүтэн илтэҕинэ да, күүстээх ардах уу ортотугар хааллардаҕына да, хаһан да арахсыбат, тэйсибэт курдук бииргэ силлистилэр. Түүн хойукка диэри этиҥ лүһүгүрүүрүгэр, уу чалымныырыгар үөрэнэн, имэҥнээхтик сыллаһа-уураһа сыттылар, бу ньиргиэр этиҥ, барытын сандаардар чаҕылҕан уота кинилэр таптаһалларын умнуллубаттык уратылыыр быһыылааҕа. Итинник тыас-уус ортотугар сарсыарда буолан эрдэҕинэ утуйдулар.