Бэргэн ону истэн, мэктиэтигэр, икки илиитинэн сапсыйда:
– Кэбиис-кэбис, туох да иһин дьоммор этимэ, этэбин дии – билигин ол кыыстыын билсэ эрэ сылдьабыт, эйиэхэ барсарга сөбүлэһэрэ да биллибэт, билигин баран чуолкайын билиэм. Хата, эн ыалгар төлөпүөннээххин дуо? Мин кыыһым туох диэбитин хайаан да иһитиннэриэм, – Көстөкүүнтэн төлөпүөн нүөмэрин ылаат, Бэргэн кыыс олорор уопсайыгар оптуобуһунан айаннаата.
Ксенья маҥнай Намҥа сынньана тахсар туһунан истэн саараата, эмиэ: «Ол хаһан билбит дьоммор барабын, сүрэ бэрт дии», – диэмэхтээн баран, сарсыныгар төннөллөрүн истэн бэйэтэ бэйэтин кытта кэпсэтэрдии ботугураата:
– Эмиэ да бачча үчүгэйгэ тыаҕа, өрүскэ сылдьар бэрт да буолуо, аны хаһан соҕурууттан кэлэн тыам сирин салгынынан тыыныамый?
Итини истэн, Бэргэн өссө омуннуран өрүкүнэйдэ:
– Билигин Сахабыт сирин сайынын саамай үчүгэй кэмэ, аны биир ыйынан кэлиэххитигэр диэри сай ортото ааһан от-мас кэхтэ быһыытыйыа. Онон хайаан да бардыбыт, мин эмиэ тылбын биэрэбин, туох да куһаҕаны оҥоруом суоҕа диэн.
– Чэ, буоллун, баҕар, эн этэриҥ да курдук буоллун.
Бэргэн үөрүүтүттэн көтүөн кыната эрэ суох буолан уопсай дьиэтигэр ыстанна, хоһо кураанах, уолаттара мэлигирдэр. Үлэҕэ кэтэр судургу таҥаһын-сабын булунна уонна Сайсары маҕаһыыныгар баран, килиэп, кэнсиэрбэ, толуонугар көрдөһөн үрүҥ арыгыны кытта шампанскай атыыласта. Онтон уопсай дьиэҕэ киирэн, аллара вахтаттан Көстөкүүн куоракка түһэ сытар ыалыгар эрийэн, киһитин булла, сарсын кыыһынаан иккиэн барар буолбуттарын иһитиннэрдэ, биир дойдулааҕа: «Дьэ бэрт эбит», – диэн биһирээтэ.
Уол кирилиэс биирдии үктэлин нөҥүө ойуолаан, хоһугар төннөн киирэн, ыскаап анныгар быраҕыллыбыт эргэ үрүксээгин булан, атыыласпыт аһын кытта уларыттар таҥаһын, куруускатын укта. Итинэн кини оҥостон бүппүт курдук буолла. Онтон киэһэ хойукка диэри олорон, сарсыҥ-ҥы күн тиһэх эксээмэнигэр бэлэмнэннэ. Уолаттар кэлбэтилэр. Бары бэрт холкулар, сарсыҥҥы эксээмэни ааһалларын бары да билэн сырыттахтара. Математическай ырытыыны тутар, сахатытан Кубалыырап диэн ааттыыр нуучча оҕонньордоро, Лебедев ыччаттары эрэйдээбэт үтүө киһи, эксээмэн тутарыгар билиэттэри түҥэтээт, аудиторияттан тахсан барара, онон шпаргалканы төһө баҕарар туһанан, бэл учебниктары да талбыт арыйталаан, билбэт да боппуруостарыгар бэлэмнэнэллэрэ. Учууталлара тоҥ күөс быстыҥа буолан баран төннөрө уонна кэлбитин биллэрэн аан айаҕар көхсүн этитэ-этитэ турбахтыыра. Ол иһин кини эксээмэнигэр саамай мөлтөх «ортону» ылара, үгүстэр «үчүгэйинэн», «туйгунунан» ааһаллара. Онон, уолаттар да, Бэргэн да сарсыҥҥы эксээмэн этэҥҥэ ааһыахтааҕын саарбаҕалаабат этилэр.
Уол кинигэлэрин онон-манан элэҥнэччи ааҕан баран, оронун оҥостон утуйардыы сытта, уолаттара, арааһа, омук дойдутун умсугутар киинэлэриттэн босхолонон да баран, атын туох эрэ кэрэхсэбиллээх дьарыгы булан, бүгүн да кэлбэт буоллулар быһыылаах, онон бу түүн соҕотоҕун хонор туруктанна, бары да Лебедев сымнаҕастык тутарыгар үөрэммит буолан, кини эксээмэнигэр бүдүрүйбэттэрин билэн сырыттахтара. Түннүгүнэн үрүҥ түүн налыйбыта көстөр, «Биллибэт дьахтар» олус боччумуран кинини бэрт таайтарыылаахтык, болҕомтолоохтук одуулаһар.
Ыалларыгар, Диналаах хосторугар, ким эрэ гитараҕа оонньуур, струналар тугу эрэ үҥсэргиирдии лыҥкынаһаллар, онтон санаа-оноо ыраата устаҥныыр, кэрэни, үчүгэйи күүтэр үөрүүттэн сүрэх эппэйэ тэбэр, сарсын, сарсын…
Эрдэттэн сэрэйбиттэрин курдук, Лебедев оҕонньорго туох да эрэйэ суох туттардылар. Бэргэн «туйгун» сыананы ылан, хоһугар кэлэн чэй испитэ буолаат, үрүксээгин туппутунан автовокзалага тэбиннэ. Оптуобус хоҥнуо арыый да эрдэ, онон уол мас ыскаамыйаҕа олорон, хайа эрэ бичтэр итирэн баран муомалаһалларын одуулаһа олордо. Сыыҥк-сыраан аллан, таҥастара-саптара холто буолан, дьэ сирэй-харах дьаабы, бу сордоохтор хайдах маннык ынырык олоххо тиийиэххэ диэри таҥнары түҥкэлэйбиттэрэ буолуой?! Саҥа төрүүллэригэр ийэлээх аҕалара үөрэн-көтөн көрүстэхтэрэ, онтон олох хаҕыс долгуннара быраҕаттыылларыгар түбэһэн, бу айылаах буоллахтара, туох диэн бу дьону буруйдуоҥуй, олох оннук эрэ дииргэр тиийэҕин, кинилэри аһыныахха эрэ сөптөөх…
Онтон Бэргэн чарапчы иһигэр бөлүөхсүбүт дьону көрбөхтөөтө, куорат таһыгар айаннааччылар суумка тутуурдаахтар, сорохтор үрүксээк сүкпүттэр, саамай ырааталлара Покровскайга, Намҥа баран эрдэхтэрэ, хас биирдиилэрэ туспа үөрүүлээх-хомолтолоох, бэйэлэрэ араас кыһалҕалаах сырыттахтара. Сир-дойду киэҥ, араас дьон элбэх…
Ити олорон сыыр диэки көрөөт, сүрэҕэ мөҕүл гынна – маҥан былаачыйалаах Ксенья сиртэн-буортан тэйэрдии чэпчэкитик туттан, хааман-сиимэн сэгэлдьитэн иһэр. Олоххо араас дьикти буоларынан, күүтүллэбэтэх түгэннэр соһуччу тосхойоллорунан уратылаах, быйыл сааска диэри маннык кэрэ кыыс күн сиригэр баара буолуо диэн санаабат да этэ, билигин бу наскылдьыйан иһэрэ үчүгэйин! Бэйиэт буоллар, хоһоон суруйуо эбит да, суох киһитигэр суох, арай аан маҥнай университекка киирбиттэрин кэнниттэн оскуолаҕа бииргэ үөрэммит уола, кэлин университет саха тылын факультетыгар киирбит Бааска, кистии-саба Арбита диэн бобуулаах бэйиэт «Долгуннар» диэн биирдик этиллэр эрээри, тус-туһунан өйдөбүллэрдээх тылларынан – омонимнарынан суруллубут бэйиэмэтин илиитинэн устубутун аҕалан уһултарбытын өйдөөтө, онно бааллара дии маннык тыллар:
Кэрэ кыыс туналыҥнатан иһэрин көрөн, санаатыгар бөҕүнэн-сыыһынан туолбут куорат уулуссалара быдан сырдаан-сэргэхсийэн кэллилэр, тула аалыҥнаһар дьон кытта тупсан хаалбыкка дылы буоллулар, ойон турбутун бэйэтэ да өйдөөбөккө хаалла, тиэтэйэ-саарайа кыыска утары барда.
– Хайа, күүттүҥ дуо? Бириэмэ билигин да баар дии, – Ксенья мичээрдиир, кини тута сылдьар чэпчэки таҥас суумкатын уол ылла:
– Суох, улаханнык күүппэтим, сөпкө кэллиҥ, оптуобуспут барыар диэри өссө да бириэмэ баар…
Сотору оптуобус күлтэһийэн кэлэн хорус гынна, наһаа элбэх буолбатахтар эрээри, син биир анньыалаһан-үтүөлэһэн иһирдьэ киирдилэр. Уоллаах кыыс кэлин олбоххо тиийэн сэргэстэһэ олордулар. Намҥа тиийэн, быыллаах суолу кыйа күөх от бытыгыраабытынан оргууй аҕай хаамыстылар, кыыс итииргээн дуу эбэтэр килбигийэриттэн дуу сирэйэ тэтэрэ кыыспыт, хата, Көстөкүүннэрин дьиэтэ автовокзалтан соччо ырааҕа суох эбит, үс мастаах күрүө сиэрдийэтин быыһынан Ксенья чэпчэкитик элэс гынна, оттон Бэргэн бэйэтин кыаҕын көрдөрөр баҕата тулуппата бадахтаах – үрүт сиэрдийэттэн тайанан, күрүөнү үрдүнэн ыстанан кэбистэ. Халҕан тыаһаата, кинилэр кэлэллэрин түннүгүнэн кэтэһэн олорбут быһыылаах – тобуга лоппоруттан тахсыбыт эргэ шкерэнэн уонна кубарыйбыт футболканан сылдьар Көстөкүүн утары матаһыйан кэллэ:
– Дорооболоруҥ! Кэлимээри гыннылар дуу диэн ыксыы сыстым, чэ, бэрт, манна хоноҕут дуу эбэтэр эбэҕэ киирэбит дуу?
– Ээ, киирэн буоллаҕа дии, сарсын төннөбүт, Ксенья соҕуруу барыахтаах, – дии оҕуста Бэргэн.
– Һок-сиэ! – Көстөкүүн сөҕөн баһын быһа илгиһиннэ, – уот ылардыы сырыылаах дьон буоллугут, ол да буоллар кэлбиккит бэрт, тоойуом, эн аатыҥ Ксенья диэн дуу?
– Ксенья, – кыыс улаханнык кыбыстан умса туттан турда.
– Мин эйиэхэ боростуой таҥас-сап булан биэриэм, ууну-хаары ортотунан сылдьарга мааны былаачыйанан сылдьар сатаммат.
– Уларыттар таҥастаахпын ээ… – диэтэ Ксенья арыычча иһиллэрдик.
– Оччоҕо үчүгэй, чэ, дьиэҕэ киириэҕиҥ.
Таһырдьа куйаарбытыгар холоотоххо, дьиэ иһэ лаппа сөрүүн эбит, ким да суоҕун дьиктиргээн, Бэргэн атаһыттан ыйытта:
– Хайа, оттон кэргэниҥ?
– Ээ, дойдутугар ыһыахтыы барбыта, кини – Мэҥэ Хаҥалас, иккиэн араас оройуоннарбыт эрээри, манна дьолбутун булан олордохпут. Чэ, туох баарынан аһааҥ, киэһэ ууттан тахсыбытынан балыгы мииннээн иһиэхпит.