Кини Бэргэнниин бэс ыйыгар үөрэхтэрэ бүтэн, дипломнарын ылан, ону бэлиэтиир банкекка сылдьан бараннар, куоракка хаалбыттара. Дина атырдьах ыйыгар оҕолонуохтааҕа, ону кэтэһэн, бары сиэрин-силигин ситэрэн, докумуонун толорон, оҕону бэйэлэрин анныларынан суруйтаран, анаммыт сирдэригэр хоту үлэлии тиийэр баҕалаахтара. Дьиэлээх хаһаайыннара Дьарааһын кинилэр эбии өссө икки ый олорор санаалаахтарын истэн утарбатаҕа, бу оҕолору иҥэ-дьаҥа суохтарын, дьону мунньубаттарын уонна куортамнаһар харчыларын уталыппакка, болдьоҕун аһарбакка төлөөн иһэллэрин иһин сөбүлүүрэ.
Оттон Бэргэннээххэ бэйэлэригэр туспа түбүк-садьык буолбута – Дина оҕото улахан буолан, эрдэттэн балыыһаҕа харыстаныыга киллэрбиттэрэ, онон күн ахсын кэриэтэ баран көрсөллөрө, үүт аһылык, кефир, дьаабылыка эҥин илдьэллэрэ. Эт-арыы олох аччаабыта эрээри, хата, фрукта чааһа дэлэйэ – Кавказ ыччаттарын итии дойдуга үүнэр отонноро быстыбата, бинэгирээтигэр, ананаһыгар тиийэ мэлдьи баара. Сахалар фруктаҕа үөрэммэтэх буолан, эбиитин сыаната да бас быстар ыараханыттан уонна бырааһынньыкка эрэ амсайар күндү ас курдук санааннар, улаханнык тууһугурбаттар этэ, биирдэ эмэтэ үөрүүлээх түгэннэргэ эрэ ылаллара.
Ксенья хантан эрэ: «Оҕо ийэтин иһигэр сылдьыаҕыттан барытын өйдүүр үһү, онон кинини төрүү илигиттэн кэрэҕэ уһуйуллуохтаах», – диэни истэн, Үөрэх министиэристибэтиттэн хоту баралларыгар ылбыт борогуоннарын харчытын харыстаабакка, сүрдээх сыаналааҕын үрдүнэн, улуу худуоһунньук Левитан туһунан чаҕылхай ойуулардаах улахан альбом-кинигэни атыылаһан, Динаҕа илдьибитэ. Сиэстэрэ кыыһынан утахтарын, мииннэрин кытта кинигэни ыыппытын, Дина: «Хаһан ааҕыам буоллаҕай, эчи ыйааһына да ыарахана бэрт», – диэн суруйан төннөрбүтүн, Ксенья: «Бэлэхтиибин, хайаан да аах, саатар ойууларын көр, оҕоҕо наада», – диэн хардаран, сиэстэрэттэн хаттаан илдьэн биэрэригэр көрдөспүтэ.
Дьэ онтон биирдэ төрүүр дьиэ аанын атыллаат, үгэстэринэн, аллара эркиҥҥэ көстүүлээх сиргэ ыйаммыт ким саҥа төрөөбүтүн суруйар испииһэктэригэр: «Петрова Дина, уол, 4 кг. 800 гр.» диэни ааҕаат, Ксенья үөрүүтүттэн саҥа аллайбыта уонна аттыгар турар Бэргэнин кууһа түспүтэ. Кэмниэ-кэнэҕэс күүтүүлээх оҕолоро күн сирин көрбүт эбээт! Уонна оҕо наһаа улаханын сөхпүттэрэ, маҥнайгы оҕо диэтэххэ дьэ сүрдээх эбит!
Икки апельсинтан ураты туга да суох көннөрү билсэ кэлбит буоланнар, сонно төннөн, күөх баһаарга тэбиммиттэрэ. Онно сиэх быһаҕас ырбаахылаах, килэрийбит-молоруйбут грузин дуу, армян дуу киһититтэн сүүрбэ биэс солкуобайга көтөх муҥунан сибэкки атыыласпыттара. Грузин уол оҕо төрөөбүтүн истэн: «О, багатырь будэт!» – дии-дии сыҥалаан туран, элбэх сибэккини биэрбитэ. Дина төрөөтөҕүнэ, сэниэ киллэрэригэр наада буолуо диэн, барыта толуонунан хаарчахтаммыт кэмҥэ Ксенья эрдэттэн Дьарааһынтан көрдөһөн, куурусса этэ булларан хаһааммытын, холодильнигыттан таһааран мииннээбитэ, уулаах отонтон муорус оҥорбута, эбии фрукта атыыласпыттара.
Итинник оҥостон, төрүүр дьиэҕэ иккистээн тиийбиттэрэ. Кинилэр уруйдаан-айхаллаан, эҕэрдэлээн, Динаҕа, оҕотугар бары үтүөнү баҕаран, күлүмүрдэс аккырыыккаҕа суруйбуттарын кэнниттэн, кумааҕы лоскуйугар харда кэлбитэ: «Махтанабын, эһигини эмиэ эҕэрдэлиибин. Оҕом наһаа улахан буолан, кыайан төрөөбөккө эрэйдээн баран, хата, этэҥҥэ быыһанныбыт, билигин иккиэммит туруга үчүгэй, туох да мэһэйдэспэтэҕинэ, балыыһаттан кэмигэр тахсарбыт буолуо».
Арыгы эмиэ толуоҥҥа эрэ көстөрүнэн, Бэргэн таайыттан көрдөһөн, биир бытыылка кыһылы аҕалан, дьиэлэригэр иккиэн бэлиэтээбиттэрэ. Бэргэн сотору-сотору: «Уол төрөөтө, дьэ бу дьол, хоту дойду булда-аһа дэлэй, улааттаҕына мин батыһыннара сылдьыам, иккиэн бултуохпут», – диэмэхтиирэ.
– Ким диэн ааттыыбыт? – диэн Ксенья ыйыппыта.
– Саха аймаҕы төрүттээбит ытык кырдьаҕас Эллэй аатын бириэххэ диэн мин уруккуттан ыраланабын.
Иһиттэрин-хомуостарын хомуйан баран, илиилэрин хардары-таары санныларыгар ууран куустуһан, түннүгүнэн одуулаһан олорбуттара. Ыаллара Дьарааһын эмиэ тугу эрэ суумкатыгар ыадаччы сүгэн кэлэн, дьиэтигэр киирбитэ.
– Кымырдаҕас курдук үлэһит киһи ээ, – диэбитэ Ксенья, хайҕыыра-сирэрэ биллибэттик.
– Оттон ол иһин кэм сэниэлээхтик олорон эрдэҕэ, – Бэргэҥҥэ бүгүн киһи барыта олус үчүгэй, туох барыта сырдык эрэ сыдьаайынан сандаарыйан көстөр.
Дьарааһынтан ураты тэлгэһэ иһигэр тыынар тыыннаах биллибэт этэ, арай барабыайдар сирилэһэн кэлэн, ыһылла түһэн, хадьымал төрдүттэн аһылык көрдөөн туора-маары сырсан догдоҥноспуттара, киһи ити чыычаахтары баардылаабат, хамсыыр харамай эрэ быһыытынан сыаналыыр, оттон кинилэри – дьону эмиэ үөһэттэн аллара көрөр улуу үрдүкү күүс киҥкиниир киэҥ халлааҥҥа баара буолуо дуо? Улуу өй дуу, күүс дуу баар буоллаҕына, тоҕо бу кинилэри оҕолонор дьолтон матарда? Туох буруйу оҥорбуттарын иһин? Чэ, ону көннөрөр кыах суох, ол иһин биир эрэ нөрүөн-нөргүйэн көрдөһүү баар – күн анныгар бүгүн кэлбит оҕолорун аһыннын, харыстаатын… Эбэтэр Таҥара сиргэ баар хас да миллиард киһи кыһалҕатын биирдиилээн кыайан ситэн көрбөтө дуу, оччоҕо итэҕэйээччилэр бука бары тоҕо күннэтэ малыыппа ааҕалларый? Арааһа, антах олох атын кээмэй, ким баҕарар көрдөһүүтүн арааран истэр албас, сирдээҕи көннөрү киһи төбөтүгэр сатаан батан киирбэт улууканнаах билии-көрүү баар буолан эрдэҕэ…
…Өҥүрүк куйаастар ааһаннар, салгын сөрүүдүйэн эрэрэ эрээри, күн уотуттан туох барыта күндээрэ сырдаабыт күнэ үүммүтэ. Уоппуска кэмэ, дьон даачаларыгар, тыаҕа эбэтэр соҕуруу сынньана сылдьар буолан, куорат дьоно-сэргэтэ арыый аччаан, оптуобустарга үтүрүһүү-хабырыһыы кэм ама, арай сотору үөрэх саҕаланаары, кэлиилээх-барыылаах болуоссаттарга тэнийбит оскуола дьаарбаҥкаларыгар ийэлэрин батыһа сылдьар оҕо аймах саҥата салгыҥҥа эймэһийэн олороро.
Диналаах балыыһаттан тахсар күннэрэ үүммүтүгэр, Бэргэннээх балыыһаҕа такси үлэһэн тиийбиттэрэ. Динаны батыһыннаран, оҕону көтөҕөн аҕалбыт сиэстэрэҕэ бытыылкалаах шампанскайы кытта хоруопкалаах кэмпиэти биэрбиттэригэр, күлэ-күлэ эппитэ:
– Уолгут бөдөҥө сүрдээх, бэйэтэ хааман бардын.
Оҕону бэйэтин да, киртиппит сууларын да сууйарга бэлэм уулаах-хаардаах сир диэн, эмиэ сайыҥҥы уоппускаларыгар тыаҕа барбыт Бэргэн таайын аах дьиэлэригэр аҕалбыттара. Дина маҥнай утаа оҕотун эмтэрэн, кинилэри кытта олорбута. Саҥа ийэлээх аҕа сонуннарыгар оҕолорун былдьаһа-былдьаһа көтөҕөллөрө, уолчаан соччо-бачча ытаабат этэ, тиэрэ көтөхтөрө сылдьан, ыас хара харахтарынан сүр боччумнаахтык дьиэ үрдүн одуулаһарын көрө-көрө үөрэллэрэ:
– Оок-сиэ, хайдах өрөмүөн ыытыахха сөбүй диэн толкуйдуур быһыылаах, – сып-сымнаҕас сирэйиттэн сырылаччы сыллыыллара, дьикти сытыттан мэйиилэрэ туймаарыҥныыра, «дьэ бу дьол» диэн саныыллара.
Дина сыыйа эмиийиттэн арааран, уолчааны гре-кефир диэн анал оҕо үүтүнэн аһатар буолбуттара. Бэргэн күннэтэ үүт куукунатыгар баран уочараттыыра, кефир иһитигэр баата бүөлээх аһылыгы аҕалбытын бытыылкаҕа кутан, суосканан иһэрдэллэрин уоллара сүр омуннаахтык эмэн чомурҕатарын көрө-көрө үөрсэллэрэ. Дина эмтэрбэт буолуоҕуттан эмиийин үүт киирбэт гына былаатынан тууна баанан кэбиспитэ уонна кинилэртэн барбыта, ити тухары оҕотуттан матарыттан хомойор курдук биир да тылы быктарбатаҕа. Бэргэннээх маннык күндү бэйэлээҕи, маҥнайгы оҕотун туох да саҥата-иҥэтэ суох, аһыйбакка-харыһыйбакка биэрбит Динаттан сөҕө да, махтана да санаабыттара да, тастарыгар биллэрбэтэхтэрэ.
Дьэ ити курдук оҕолоро арыый бороохтуйан, үөрэх саҕаланыытын куоттара сыһан, анаппыт хоту оройуоннарыгар тиийбиттэрэ. Кинилэри күүтэн олороллоро, сүрдээх үчүгэйдик көрсөн, тута дьиэнэн-уотунан хааччыйбыттара. Оҕолоро ити хоту кыраайга борбуйун көтөхпүтэ, кини аан маҥнай сыылаҥхайдыыр буолуута, онтон оронтон, дьыбаантан тутуһан хааман барыыта, тута дьааһыла, оҕо саадын киһитэ буолуута туспа үөрүү этэ.