Саамай бодоруһар Зинатыгар эрийэргэ сананна. Туруупканы аҕата Павел Николаевич ылла.
– Павел Николаевич, Зинаны ыҥырыаххыт дуо?
– Лилькаҕын дуо? Хайа эн тоҕо олороҕун, кыыһыҥ суола сойбута. Уолаттар кэлэн илдьэ барбыттара, походтуу барабыт диэбиттэрэ дии.
– Походтуу?! – Лилия соһуйан олоро түһэ сыста.
– Эн бараргытын билбэтэҕиҥ дуо? Зина сарсыар-даттан алаадьылаан турбута дии.
– Ээ, билэбин-билэбин. Чэ, бакаа, – Лилия кы-һыытыттан-абатыттан сирэйэ кубарыс гынна.
Даа, собус-соруйан хаалларан барбыттар. Бүгүн да буолбакка, сарсын походтуохха эмиэ сөбө. Староста Лида собус-соруйан, санаатыгар Владиктан көҥөнөн биллэрбэтэх. Зина дьүөгэ да буолаахтаан, эппэккэ эрэ барсан хаалбыт. Телефоннуу сатаабыта буолуо да, дьоно «утуйа сытар» диэн биэрбэтэхтэрэ чуолкай. Бэҕэһээ шампанскайга үмүөрүһэллэрин саҕана албыннаһан дьикти этилэр. Чэ, сөп, куорат кыыһа буолан кэлэн кыһын иэстэһиэм! Сорох-сорохторгутун кытта дороо-болоһорум да саарбах. Хотон сытынан аҥылыйан көрсүөххүт буоллаҕа! Лилия дьиҥинэн ис-иһиттэн кыһыйан-абаран, хараҕын уута халыс гыммытын өйдөөбөккө да хаалла. Ол эрээри бэйэтин илиитигэр ылан, туох да буолбатаҕын курдук туттан-хаптан, таһырдьа ыалдьыттарыгар төнүннэ. Дьоно кинини эрэ умнубуттар быһыылаах, партком аан дойду полити-катыгар тугу эрэ куолулуурун истэ ахан олороллор. Сорохтор дьиэлээбиттэр, биллэрдик аҕыйаабыттар.
Лилия убайдарыгар Антоҥҥа, Никитаҕа чугаһаата. Уолаттар тугу эрэ омуннаахтык кэпсэтэ олорон балтыларын диэки хайыһа түстүлэр.
– Хайа, Лилька, санааҥ тоҕо түстэ, – улахан убайа Антон балтын диэки тургутардыы көрөн ылла.
– Тоҕо инньэ дии санаатыҥ, Антоша, наһаа үчүгэй настарыанньалаахпын, – Лилия убайа өтө көрө охсорун сөҕө саныы-саныы мэлдьэһэ сатаата.
– Ким билэр, мин көрдөхпүнэ наар атыны саныы-гын, мантан ыраах бааргын. Биһиги эмиэ күрүөхпүтүн саныы олоробут. Бу киһи «Кырдалга» кыыска бара сатыыр, – Антон быраатын Никита диэки төбөтүнэн иҥнэх гынна.
– Ээ, сымыйата, – Никита кэтэҕин тарбанан ылла.
– Уолаттар, ханна эрэ барабыт дуо? Хатааһылыы. Никитка, мотоцикл оҥоһуллубута дии? Танцылыы барыаҕыҥ, Күрүөлээххэ! Кинилэргэ нэдиэлэ ортотугар буолар, мин билэбин! – Лилия бэйэтин былааныттан омуннурда, устудьуон убайдарыгар атаахтаан көрдө-һүүтүн хайаан да толотторор санааны ылынна. Кылааһын оҕолоро киниэхэ эппэккэ эрэ походка барбыттарын кэпсиэн баҕарбата.
– Маамаҥ эйигин көҥүллүүр дуо, Күрүөлээххэ буола-буола, – «Кырдал» фермаҕа бараары олорор Ни-кита былаана тохтон эрэриттэн хомойдо быһыылаах.
– Ыйытыллыбат даҕаны, истибэтигит дуо, балты-гыт аны улахан киһи! Чэ, чэ, Антоша, Никитка, ба-рыаҕы-ыҥ, – Лилия убайдара киниэхэ аккаастаа-баттарын билэр.
– Чэ, баран таҥын. Түүн сөрүүн, кумаардаах да буолуо, – Никита туран, сиэбиттэн гараһын күлүүһүн хостоон барда.
– Ур-раа, наһаа да үчүгэй убайдардаахпын! – Лилия дьиэтин диэки сүүрдэ. Хоһугар киирэн таҥнан барда.
Кинилэр да илдьибэтэхтэрин иһин, убайдарбын кытта биир сырыыны сылдьар инибин! Биһиги, Уна-ровтар, сибилигин Күрүөлээх кулуубун ылан кэбиһиэх-пит. Убайдара Никиталаах Антон мэлдьи даҕаны «по-пулярнай» уолаттар. Армияҕа сулууспалаан кэлэн баран хаамыталаан кэбиспиттэригэр кыргыттар таптаан муҥ-наммыттара ахан. Билигин устудьуоннар, Антон СГУ физико-математическай факультетын иккис курсун бүтэрдэ, Никита Свердловскайга юридическай факуль-текка үөрэнэр. Бастакы сылын бүтэрэн, иккис курска таҕыста. Көр, уонна итиччэ улахан куоракка үөрэнэ сылдьан, ферматтан быга илик ханнык эрэ ыанньыксыт кыыска бара сатыыр. Төбөтүттэн түспэт, санаатыттан арахпат маҥнайгы таптала үһү.
Лилия таҥнан-саптан тахсыбыта убайдара мото-циклларын тиэргэн тас өттүгэр таһааран эрэллэр. Биллэн турар, ийэлэрэ билэ-көрө охсубут. «Сэрэнэн сылдьаарыҥ эрэ», – дии-дии уолаттарын тула көтөр.
– Мин коляскаҕа олорбоппун, Антошка олор, – Лилия кинини мотоцикл коляскатыгар олордоору тэринэллэрин көрөн аккаастана турда.
– Суол наһаа куһаҕан ардах кэнниттэн. Сахсыллан иэдэйиэҥ, – Никита балтын сэрэтэ сатаата.
– Чэ, чэ, олордун кэннигэр. Бэйэтэ кэһэйиэ, – Антон коляскаҕа олорунан кэбистэ.
Уолаттар өр гыныахтара баара дуо, отучча мүнүү-тэнэн Күрүөлээх кулуубун иннигэр баар буоллулар. Үҥкүү үгэннээбит. Таһырдьа тахсан сөрүүкүү, табах-тыы турааччылар эмиэ бааллар. Антоннаах Никита билэр уолаттарын көрсөн уруйдаһыы-айхаллаһыы бөҕө буоллулар. Аан аттыгар тугу эрэ күлсэ-күлсэ кэпсэтэ турбут кыргыттар чуумпуран Сардаҥа уолаттарын батыһыннара көрө турдулар. «Били, били Сардаҥалар үҥкүүһүттэрэ Лилия Унарова диэн кыыс дии», – диэн биир кыыс сибигинэйбитин Лилия кулуупка киирэн иһэн иһиттэ. Түргэн үҥкүү буола турар эбит. Элбэх ыччат «эркини өйөөн» тураллар. Унаровтар киирбит-тэрин бары бэлиэтии көрдүлэр. Уолаттар манна чугас табаарыстара элбэх буолан эрэллээхтик тутталлар. Лилия кыргыттартан кими да билэ охсубата, онон убайдарын кытта турда. Сотору, кыргыттар сайаапка-ларынан быһыылаах, «объявляется белый танец» диэн буолла. «Белый танец» ырыаны холбуу оҕустулар. Ол икки ардыгар Лилия убайдарын кыргыттар эр-биир илдьэ баран хааллылар. Лилия онон «эркиҥҥэ сыс-тыбыттар» кэккэлэрин хаҥатарга тиийдэ, уолаттары бэйэтэ ыҥыран бэрт. Кыргыттар ыҥырыыларынан үҥкүүлүү сылдьар хас да уол кинини бэркэ интэриэ-һиргээбиттии көрбүттэрин-истибиттэрин биллэ. Үгэ-һинэн төбөтүн өссө кынтаччы тутунна, хойуу кыла-маннарынан сапсынан үөһэ-аллара көрбөхтөөн ылла. Үҥкүү салҕанна, биир да бытаан үҥкүүгэ турбатылар. Убайдара да сытыылара сүр, эгэ, Лилияны уолаттар таах туруоруохтара дуо.
– Дьиэбитигэр барыаҕыҥ, – Никиталара чаһытын көрүн да көрүн буолла.
– Бу уол ончу тэһийбэт, «кырдал, кырдал кыыһа, кылбардыырым сыыһа» диир. Онтубут утуйдаҕа дии, сарсыардааҥҥы ыамҥа турара чугаһаатаҕа, – Антон быраатын дьээбэлиир.
– Айыкка, барыаҕыҥ даҕаны. Күрүөлээх уолаттара наһаа эрийсиик эбиттэр. Сылаттылар, – Лилия эмиэ төннөр санаалааҕын биллэрдэ.
* * *
Лилия бииргэ үөрэммит кылааһын оҕолоругар кыыһырбыта ааспат. Кыргыттар телефоннаатахтарына «Лилия дьиэтигэр суох» дэтэр. Зина, буруйданан быһыылаах, кэлэ сылдьыбат. Сураҕа, фермаларынан тарҕаһан эрэллэр үһү. Сотору совхоз комсомольскай тэрилтэтин секретара Андрей Лилияҕа да телефоннуур буолуохтаах. Онон түргэнник тэринэн куораттыы ох-суон наада. Бу күннэргэ направлениетын оройуон кииниттэн аҕалыахтаахтар үһү. Райкомол үлэһитэ кыыс кэлиэҕэ, «путевка булбутун иһин кырса саҕалаах сон талан ылыахтаах» диэн ийэтэ эппиттээх.
Лилия бүгүн универмакка бара сылдьыахтаах. Та-баар кэлбит, уочаракка таһааран атыылыы иликтэринэ икки-үс суол сайыҥҥы таҥаһы ылыныахтаах. От үлэтэ саҕаланан эрэр буолан, сэлиэнньэҕэ киһи аҕыйаан, уу чуумпу буолан эрэр. Лилия дьиэтигэр эмиэ тэһийбэт буолла. Убайа Антон Дьокуускайга барбыта. Тутар этэрээккэ ханнык эрэ оройуоҥҥа үлэлии барыахтаах. Никита сыл аайы сүөһү көрдөрөр аймахтарыгар оттоһо барбыта. Таҥас-сап бэлэмнэнэн, айаҥҥа тэриммит киһи диэн сырыттаҕына, телефон өрө тырылыы түстэ.
– Лилька, быыһаа-абыраа. Араҥастаахха улахан күүлэй буолар. От охсуутугар хас да отделение киир-сэр. Агит-биригээдэтэ тэрийэн тахсан концертааҥ диэн буолла. Баһаалыста, барыс, үҥкүүбүт ончу суох, – кулууп директора Алла Афанасьевна ыксаабыт куола-һынан кутан-симэн кэбистэ.
– Хаһан бараҕытый? – Лилия, сүрэҕэлдьии санаан аккаастыан баҕарталаата эрээри, эмиэ да баччааҥҥа диэри алтыһан кэлбит кулууптарын хомотуон баҕар-бата. Ис-иһиттэн илгистэн, этин-сиинин хамсатан үҥкүүлүөн баҕарбыта да ыраатта, хонууга киэҥ сиргэ дэлэ үчүгэй буолуо дуо?!