- Хто там? - Пусцi, брат: то я - Сёмка,
Ну, брат, i б'юцца ж чэрцi ёмка!
Не верыў я, дальбог, паверу!
На ўласным карку чуў, халеру!
На грэблю я, брат, як уз'ехаў,
Так i засыпаў мне арэхаў!
Я - па канi, ён мне - па карку!
Пасек мне спiну праз браварку!
I толькi тут, вось, адступiўся,
Калi ў дварэ ўжо я спынiўся.
Пшавара з хаты выйшаў босы
Агледзець Сёмкавы калёсы.
I што ж? вось вам i таямнiцы:
Ялова лапка ўлезла ў спiцы!
Яшчэ пра страхi вялi мову,
I iх тлумачылi аснову,
I iх iстоту разбiралi,
I трохi з Яськi жартавалi.
Ўсяго было тут вечарамi,
Калi разыдуцца часамi!
На ўсё была свая прычына
I адпаведная часiна.
Зайшла раз мова аб навуках
Старых, даўнейшых - i iх штуках,
Аб кнiгах з чорнаю пячаццю,
Аб чараўнiцтве, аб закляццi,
Аб розных хiтрасцях i зману.
- Вось пусцяць нейкага туману,
I чалавек хоць i жывы,
Але стаiць без галавы!
Гаворыць дзядзька, хлопцам дзiва,
Ўсё iх цiкавiць моцна, жыва.
- Я сам такую штучку знаю,
Што без памылкi адгадаю,
Як хто стаiць, ну, хоць бы ў сенях:
Цi на нагах, цi на каленях,
Цi ён там стане, цi ён ляжа!
Вось гэта штука! - бацька кажа.
- I няўжо дзядзька адгадае?!
Цiкавасць Яську забiрае,
I не дае нiяк ён веры,
I погляд кiдае на дзверы,
Бо хоча ён сваю асобу
У сенi вынесцi на спробу.
- Ну, Костусь, пойдзем мы з табою?
Iдуць i ў сенях мiж сабою
Вядуць параду, як пастаць,
Каб бацька ўжо не мог згадаць.
Мяркуюць хлопцы так i гэтак,
Бы вулей ставяць пад паветак;
Урэшце ўсё абмеркавалi,
Хiтрэй не трэба, як пасталi:
Адзiн прыгнуўся ракушком,
Другi ў падлогу ўпёрся лбом.
- Ну, дзядзька, як мы тут стаiма?
- А так, як цюцькi за дзвярыма!
Iм бацька з хаты дзесь азваўся,
I раптам дружны смех падняўся.
ХVII. ВОЎК
Ў будныя днi ўставалi рана:
Няма калi хварэць на пана,
Няма чаго чакаць панукi,
Калi работы поўны рукi
Зноў закладайся на нядзелю.
Садзiлась мацi за кудзелю;
Цяплей мужчыны абувалiсь,
Ў сваю работу запрагалiсь.
Мiхал, пакуль не рассвiтае,
Iдзе Антосю памагае,
Бо трэба кончыць з малацьбою,
Каб не карцела над табою.
Дарэктар сам з свае ахвоты
Ў гумно любiў рабiць налёты,
Бо ён быў хлопец працавiты
I да работы страх сярдзiты,
Хоць быў яшчэ малы i кволы,
Ну, хвацкi хлопец i вясёлы!
Iдзе з двара часамi ў хату
Аб чым тут ходзiць Яську-хвату
Ён на дрывотню, бярэ дровы:
Ён услужыць усiм гатовы,
Гаспадарам i гаспадынi,
Бо што тут зробiцца хлапчыне?
Раз ён абцасам зачапiўся,
З дрыўмi знячэўку павалiўся
На крок, не далей, ад парога,
Але ўсхапiўся, i нiчога,
I толькi глянуў на абцасы,
Былi ў iх моладасць i часы,
Калi рабiлi выкрунтасы
I на iгрышчы тупацелi,
А тут хадзiць больш не хацелi.
Таксама Ўладзя да работы
Больш, чым да кнiжак, меў ахвоты:
Любiў ён з цэпам завiхацца
Або па лесе пацягацца,
Пабегаць з стрэльбай за лiсамi,
Цi за кунiцай, цi тхарамi.
I бацька з гэтым пагадзiўся:
Што ж? да навукi не радзiўся,
А вось мо з меншых што i будзе,
Няхай яны ўжо йдуць у людзi.
Алесь сядзiць, закон чытае
Або з сабою разважае,
А потым зноў у кнiгу ўткнецца
I сам сабе штось засмяецца.
У Кастуся "Родное слово";
Ён слiбiзуе ўсё наново,
Але склады штось не выходзяць
I хлопца ў злосць адно прыводзяць,
Бо Костусь - хлопец нецярплiвы,
У гнеў прыходзiць абурлiвы;
Яго падштурхвае спакуса
Сказаць знявагу на Езуса,
Якi прад iм быў намалёван,
I Езус быў тут iм аплёван:
Чаму ж бо ён не памагае,
Калi на гэта сiлу мае?
А потым злосць яго астыла,
Яму i прыкра, i нямiла,
Ён сам сябе чуць не кусае.
Ох, галава яго дурная!
I нi на грош няма ёй кошту,
Яго хвалiлi, а завошта?
I хiба ж Бог яго не чуе?
Або яму Бог падаруе
Вось гэты страшны грэх знявагi?
Эх, Костусь, Костусь! ты - брадзяга!
Выносiць сонца дзянёк новы
Скрозь гэты лес стары, хваёвы,
Дзянёк кароткi, чуць заметны,
Але вясёлы i прыветны.