Миргазиян Юнус - Кыпчак кызы / Кипчакская дочь стр 8.

 Бармыйм мин мәктәпкә. Каныга башласалар, авылдан китеп, фызыуга3 керәм.

 Улым, нәрсә булды сиңа? Нигә мәктәпкә йөрисең килми? Иртән үзең канатланып киттең ләбаса. Узган айда, кайчан беренче сентябрь җитә, дип, мине бимазалап бетердең. Мин сәбәбен белергә тиеш. Улым, зинһар, аңлат миңа!

 «Мулла малае» дип мыскыллыйлар.

 Кем мыскыллый?

 Әйтмим. Әйткәч, әләк була ул. Мыскылладылар мине. Түбән Бишенде малайлары. Бигрәк тә теге безне талаган кешенең кече улы Ринат.

 Улым, тыңла мине. Мулла малае дип кешене мыскыллап булмый. Муллалар заманында авылның иң укымышлы, иң абруйлы кешесе саналалар иде. Бигрәк тә синең әткиең. Әткиеңне бөтен авыл яратты. Сөргенгә җибәргәч, ничек кайгырдылар. Әле һаман сагыналар. Мулла ул кешеләрне әдәпкә өйрәтә. Әткиең мулла да, укытучы да иде. Шәкертләренә сабак бирә иде. Балаларга исем куша. Никах уку, мәетне соңгы юлга озату, кешеләр арасында купкан гауганы үгет-нәсыйхәт белән сүндерү, киңәш бирү барысы да әткиең өстендә иде. Ничек инде шундый изге эшләрне башкаручыга тел тидереп булсын?! Әткиеңнең холкы да әүлияныкы кебек иде. Шундый кешене ничек инде мыскыллап булсын! Юк, син ялгыш ишеткәнсеңдер.

 Ул бит, тәнәфескә чыккач, бөтен классташларым каршында әйтте. Бөтен бала ишетте. Аларның күбесе тешләрен ыржайтып көлделәр.

 Син аны рәнҗетмәдеңме соң? Авыр сүз әйтмәдеңме?

 Вахитов абый, класс белән танышканнан соң: «Габдулла Тукай шигырен яттан кем белә?» дип сорады. Без Ринат белән икәү кул күтәрдек. Абый такта янына башта Ринатны чакырды. Ринат бераз ык-мык итеп торды да укый башлады Ул укып бетергәч, мин тагын кулымны күтәрдем: «Бу шигырь Тукайныкы түгел», дидем. Ринатның чырае сытылуын күргәч, әйтүемә үкендем. Соң иде инде. «Ә кемнеке соң бу шигырь?» дип сорады Вахитов абый бездән. Җавап бирүче булмагач, абый миннән сорады. «Кемнеке икәнен белмим», дидем мин. «Кызыл байрак» шигыре Мәҗит Гафуриныкы, дип аңлатты укытучы абый. Шигырьне ятлар алдыннан, иң башта аны кем язганын хәтерләп калырга кирәк. Ә син үзең Тукай язган шигырьне беләсеңме, Таипов? Чык әле такта янына!» Мин такта янына чыктым. Башта югалып калдым. Барысы да сүземнән гаеп табып көлерләр, мыскылларлар, дип курыктым. Бераз шулай югалып калганнан соң, Тукайның «Теләнче» дигән шигыре исемә төште:

«Сукыр карт» сүзен әйтү белән, Шәһитнең күз алдына сөргендәге әткисе килеп басты. Әткисе дә шушы мизгелдә, сукыр карт шикелле, ачы буранда ялгызы, туган авылын, Хәсәнә абыстайны, балаларын сагынып, дер калтырап басып торадыр шикелле тоелды аңа. Әткисен кызгану, аны кулга алучыларга нәфрәт, ятимлек кимсенүләре барысы бергә укмашып, үсмернең бугазына утлы төер булып килеп тыгылды. Күзләрдән яшь бәреп чыккач, Шәһит, укытучының рөхсәтен көтеп тә тормыйча, урынына барып утырды да битен партага каплады.

 Таипов, диде туган тел укытучысы, Тукайның шундый эчтәлекле шигырен яттан белүеңне хуплыйм. Әмма исеңдә тот, киләчәктә укытучы рөхсәтеннән башка такта яныннан китмә. Рөхсәтсез китү тәртип бозу санала. Аңладыңмы?

Шәһит укытучының соравын җавапсыз калдырды. Ул, сүзен әйтә башлау белән, кабат елап җибәрүдән курка иде.

Никадәр тырышып караса да, шушы вакыйганы Шәһит әнисеннән яшерә алмады. Юк, әләк кенә түгел иде бу. Ул бит инде бала-чага түгел. Аңа хәзер унике яшь. Аның инәкисе, башка әниләр шикелле, малаен яклап, талашып йөрми. Инәки булудан тыш, Хәсәнә абыстай Шәһитнең иң якын дусты да, сердәше, авырлык килгән чакларда иң беренче булып ярдәм кулын сузучы да. Дөрес, ул башка әниләрдән таләпчәнрәк. Ялганлап кара әле Хәсәнә абыстай алдында! Яисә үзеңнән көчсезрәк малайны рәнҗетеп кара. Кеше өлешенә керү, кеше милкенә кул тидерү турында әйтеп тә торасы юк. Андый чакларда Шәһитнең йомшак күңелле юаш инәкисе сүз белән аңлатып булмый торган куркынычка әверелә. Тәүбә кылып, башка алай эшләмәм, дип сүз биргәч тә әле, инәкисенең күзенә бик озак туры карый алмый ул.

Шәһит инәкисенә сөйли башлады:

 Зур тәнәфестә коридорга чыккач, Ринат, шул, Тукай шигыре дип, башка шагыйрь язганны укыган малай, мине почмакка илтеп кысрыклады. Безнең тирәгә бөтен класс җыелды. «Күрәсезме? диде ул. Сезнең каршыгызда мулла малае. Аның әтисен, халыкка дин әфьюны таратып йөргән өчен, төрмәгә япканнар». Коридордагы кайбер укучылар мине мыскыллап көлә башладылар. Звонок шалтырап, коридорга укытучылар чыга башламаган булса, әткигә тел тидергән өчен, мин аның арт сабагын укыта идем. Беләм, ул миннән көчлерәк. Шулай да мин аңа бирешми идем