Мифтахетдин Камалетдинович Акмулла - Шигырьләр / Стихи (на татарском языке) стр 7.

Һәр заман сүз башланыр бисмилладан,
Һәр вакыт эш башланыр бисмилладан;
Яхшылар бисмилласыз эш кылмаган,
Эш тәмам бисмилласыз һич улмаган1+.
Кандай тел әйтеп бетәр хакъ сәнасен[326],
Бәндәнең хәлас кылсын мөбтәлясен[327];
Мескенләргә мөнәҗәт, дога кирәк,
Зарланып телдән салмай раббанасен[328].
Мөхәммәд2+ әрүахыңа[329] сәлам, салат[330], 
Өммәткә гасый булган һомай канат[331];
Калдырган аять, хәдис3+ дин чирагы[332],
Сүзенә җаным фида йөз-мең кабат.

Бәгъдәссәлам мин мосафир Акмулладан4+,
Тугъры әйтеп, халыкга җазган5+ хак мулладан,
Сахрауи эчләренә[333] бездән сәлам,
Дошманның җаласынан пакь мулладан.
Бәгъдәссәлам[334] фәкыйрь хәлем сорасаңыз,
Хат менән белдерәен каласаңыз[335],
Аһ орып, аш эчбәй[336], кан йотамыз,
Үлгәнгә, үлмәсәк тә, җанасамыз[337].
Язайын[338] сезгә гыйбрәт карасаңыз,
Җайылган тәмам йортка тамашамыз.
Симезләр җабыгады нәзар итбәй[339], 
Бол[340] җирдә биекләрдән аласамыз[341] 6+.
Саргаеп, төн ойкламай[342] 7+ таңасамыз[343],
Гакылдан госса[344] мәнән адасамыз[345];
Ау корып чебен тоткан үрмәкүчдәй,
Кандала, бөргә[346] менән таласамыз.
Мәкяным[347] минем яткан аты зиндан,
Һәртөрле адәми бар җәфа кылган;
Эчендә төрле гыйбрәт хисабы юк,
Сәргыя[348] ничә төрле бар җыелган.
Тимермин[349] кадакланган тирәзәсе,
Кара тас[350] кабатланган кирәгәсе[351];
Урысның тулып ятыр кенәгәсе, 
Ходадан дошманыңны теләмәче!..8+
Килмәйде күңел җитәр күңел сорай[352],
Мылтыкды[353] салдат җөрер урай-урай;
Ходаем кылган эшкә чара бармы? 
Җатырмыз, бичаралар, җылай-җылай.
Тоткындың, сорасаңыз, җайы сулай,
Адәмде усындайда адәм сынай[354];
Күрәмез тирәзәдән мирзаларды[355],
Үтәде касымыздан сабай-сабай[356].
Кей адәм[357] ун җыл җатыр, озап калган[358],
Эшләре Питербурга озап калган,
Һиммәтле[359] кандай ирләр заигъ булып[360],
Аякы кесән[361] менән тозакланган.
Саргайтды ак йөземне кара тас өй,
Ат менән ни күрмәйде адәм басы?
Каңгырды басым9+ минем тауыс[362] менән 
Яхшының ямандай юк аермасы!
Адәмдең караңгы өйдә кайгырмасы
Аурады җата-җата кабыргасы;
Эчендә нахак да бар, хаклы да10+ бар,
Җатады җилкәләрен касый-касый[363].
Катыксыз кара күҗә[364] эчкән асы[365],
Эчкәндә тамчылайды күзнең ясы[366];
Борадәр, эчбәймен дип булма гасый[367],
Дөньяның вафасы юк, атаң басы!11+
Миндагы[368] моны теләп алганым юк,
Казакъка зурлап кияү булганым юк12+.
Ходаның кылганына чара бармы? 
Йөрәгем җанады утдай, дәрманым юк.
Бездагы бер шаһбаздның[369] баласы идек,
Хәлфәнең дин өйрәткән тазасы идек;
Гыйлемлек мәйданына катар килгән[370], 
Дүртенче-бишенчегә талас идек[371].
Киң япан тар булады каза килсә,
Җук гайеб бар булады җәза килсә;
Кадере амандыкдың аман чакда[372],
Басыңнан[373] гакыл китәр бәла килсә.
Бәлане күреп калган асыл затлар,
Казадан тар-мар булган алтын такълар[374].
Дошмандың бәла аударган кайгысымин[375]
Кителгән булат кылыч, мәрвәрд[376] саплар,
Һәркемгә бер сәбәбдин афәт булган,
Яхшыга булсадагы нахак бултан;
Карыскан[377] бер солтанга каршы килеп,
Хибестә[378] Имам Әгъзам вафат булган13+.
Әсәре асыл сүзнең балдай татыр[379],
Бол җирдә күңел куркак телем батыр;
Ак җаны нахак көйгән бичараңыз
Акырын кыйсса кылып[380] сулкылдатыр.
Бәндәне ризык дигән кыймылдатыр,
Сачелгән ризкы булса, җөреп татыр;
Һәр бәндә күрәсене күрмәй калмас 
Кирәк солтан булсын, кирәк император!
Таусылды кайгы менән гакыл, хатер[381],
Эчемдә кайгы-хәсрәт тулып җатыр;
Сөйтеп[382] җатып, Акмулла14+ бичараңыз
Тирәндәй әйләндереп сүз кузгатыр.
Бер каза күрмәенчә адәм тасыр[383],
Бәндәнең каза дигән күңлен басыр;
Җимәйтен[384] баурсакды Акмулла идем,
Чәйнәймен кара нанды кашыр-кашыр[385].
Салдатлар кич булганда куйдай камай,
Җабады малдай кылып, санай-санай;
Үләрем исемдә иде, бол истә юк,
Каза җитсә, бирәде икән җәббар Ходай[386].
Саргайдым тирәзәдән карай-карай,
Зарыгып чыдамайды, тәтте җанай[387].
Исәнгилде, Батучка15+ остаз булып,
Акмулла хурлык күрде талай-талай[388].
Җабыкдым кайгы менән уйлай-уйлай,
Бол җирдә һич берәүгә сүзем сыймай.
Казага гариб бәндә[389] чыдайды икән, 
Залимләр Акмулланың җанын кыйнай.
Ачы икән мәзлүм булып калган көнай.
Коръәндә залимлекдән тыйган Ходай;
Кылганы Исәнгилде искә төшсә,
Җылаймын ике күздән җасым тыймай[390].
Күп иде мине дошман табалаган,
Чыгарган төрле үсәк[391], җала җаман;
«Җук, дигән, хакка зәуаль» бер мәкаль бар,
Хакъ әсәде бер Ходаем аралаган[392].
Мәгънәләп инде әйтәем, кара маган[393]!
Лаикъсыз яхшы сүзгә карамаган,
Язылды кайгы менән, гайб итмәңез, 
Каскырлар[394] йөрәгемдә җаралаган.
Күтәрмәйсез туры айтканды[395], надан адәм,
Борынгы рәсем[396] калган заманадан:
Дошманга пәйгамбәр дә ярамаган,
Сары май эт карнына онамаган[397]!
Һауалы бу заманда караламан[398],
Арасын кара чикмән16+ аралаган;
Тередә күнбәйде икән[399] кара надан,
Заң[400] куып, шәригатькә карамаган;
Кылганы бер Ходайга ярамаган,
Пәйгамбәр сөйләгәнен каламаган[401],
Йорт бозган үсәкчеләр ярамаган,
Җылкыны кырчаңгыдай алалаган[402] 17+;
Адәмдә үсәк менән җала җаман,
Чебендә чага торган ара[403] җаман;
Сөйләсә, сөйләй бирсен кара таган,
Кусылмас ак маралга[404] кара кабан;
Карамас гыйлем кадрен кара надан,
Кара эт тә пәйгамбәргә абалаган[405],
Этләрдән дә эт калган юк таламаган,
Итемнән дә ит калган юк канамаган;
Җау кайтып, бас ачылыр дулыгудан[406],
Шаһбаздай күзен ачкан тумагадан[407];
Тоткын кып[408] җәүһәремде алалмаган,
Ул җәүһәр бер Аллаһе Тәгаләдән;
Яхшыны күрә алмайды надан адәм,
Рәсем буп[409] калган борын заманадан, 
Һәр Мусага бер фиргавен дигәндәен18+,
Калыпдыр бойрык булып голямадан[410].
Динкарендәш, барчаңызга күп-күп сәлам,
Сезләргә бәгъдәссәлам гыйбрәт-кәлям[411].
Һәртөрле мәгънә менән кыйсса яздым,
Җөзәдай[412] һөнәрле адәм үргә таман[413]!
Хур булдым хата төсеп козгындарга,
Яранлар илтифат ит безем зарга;
Арыкды аса баскан аргымакыйм[414],
Тоектан туктап калдым кисә җарга[415].
Мондай эш кылганы җук, күргәне җук
Казагы Кече җөздең, Ырымбурдың19+.
Атлас тун базарында кымбат[416] үтәр,
Сом[417] илдең базарында сәүдә бикяр[418];
«Зәр кадрен зәргәр белер» дигән сүз бар,
Гәүһәрде эт муйнына таксаң, китәр.
.20+
Сауыскан[419] хаким булып тутый булмас,
Җук илдең бузбаласы коты[420] булмас[421];
Бозауы үлгән сыердың сөте булмас,
Җолдызы саратандың[422] кауес[423] булмас;
Җамандың кәсафәте[424] алыс булмас,
Ала куңыз[425] тиресе игә күнбәс[426],
Җүкәне майлау менән кайыс[427] булмас;
Яхшының сәүдәсендә сагыш булмас,
Сәүдәсендә җамандың табыс[428] булмас.
Сыерга келәм җабу җарасбайды[429],
Чагала[430] буяу менән тавис булмас,
Күк тимер кайрау менән алмас булмас,
Күк исәк кордас булып, мондас булмас[431],
«Җаман дуст кара җылан!» дигән мәсә
Җар булып, юха җылан җулдас булмас!
Җаманды күп үстерсәң өмид кисәр,
Хызырдың21+ кадрен белмәс тинтәк, исәр;
Залимдек зольме күп, күп симертсәнез,
Табактан эттең башы чурчып төсәр[432];
Җаманды түрә кылсаң йортың бозар,
Гакылсызны үстерсәң ботын сузар!
Түрә димә, кара димә[433] фиглен кара 
Кей җаман аргымакдан мәстәк[434] узар.
Адәме бол замандың хәрам тамак,
Күңле кара, аузы ала, ирне җалак[435],
Дин җулына чамҗул атдай чигнәд иде,
Дау дисә, җауыр атын китәр сабап[436].
Калмады йорт эчендә оят, әдәб

..22+
Ходага унчә[437] кылмайды коллык, тагать[438].
Зар кылып, мин җатырмын жаббар хакъкаай[439],
Җабыгып, сөяк калган аргымакдай;
Залимләр кадер белмәс һәлак итде,
Көн нурын күрә алмаган ярканатдай.
Кылдылар онытбасдай җаман бер эс[440],
Эстәре дингә зыян, заңга дөрест[441];
Саклансын данешмәнд[442] ир җаман дустдан,
Надан дуст бер айлык дуст, төбе дошман.
Җофардың почык кесе[443] исен сизмәс,
Гөл исен кайдан тойсын томсыгы очкан[444]!
Күп җатып тар җирләрдә саргайды бит,
Бол җирдә җандай җакын булады чит,
Сом илдең базарында дөкян корып[445],
Җәүһәрем бәһасез буп[446] хур булды тик.
Җамандың, борадәрем, сыртынан[447] кит,
Әүлия булсаңдагы, куймайды эт:
«Эт өрде пәйгамбәргә» дигән сүз бар, 
Эт атым югалмасын дип айта дип.
Борадәр, бу сүземде күрмәңез җик[448],
Минем җук яхшыңызга эчемдә кик[449];
Җаманды дошман күрмәк дин сөннәте23+»,
Бәгъзесенең иманындан кыламын шик.
Пәйгамбәр хәдисеннән риваять бар:
«Үсәкче[450] җәһәннәмнең канчыгы[451]»,  дип.
Дуст имәс дустны сыртан җамандаса,
Кесе имәс[452] бер хатаны җабалмаса;
Бәндәне сыртдан адәм ни димәйде,
Инсаф итеп, бер Ходайдан оялмаса.
Мактамас адәмде адәм күралмаса,
Аксак эт җатып өрер җөралмаса;
Агъзына тупрак тулып, сунда туктар 
Газраил эшен килеп тәмамдаса.
Нәгылып[453] җаның чыдар, борадәрем,
Ак сөтең бер эт килеп хәрамдаса?
Аһ ормас ир, җөрәген саралмаса[454],
Кайгысы кайгы өстенә җамалмаса;
Барынан усы[455] хурлык җаман икән,
Хәстәдән күңел хушлык сөралмаса, 
Тилмергән бу вакытда тоткын идек,
Күреп китеп җөрсәңдәрче амандаса![456]
Кайгылы бәндәсенә Ходай җакын,
Җылатыр бәндәсенең асыл затын,
Һәркемне артык сөйсә артык кыйнар,
Дустының, иштәен дип, мөнәҗәтен.
Әбүҗәһел24+ Мөхәммәдкә инанмаган,
Иманга өндәсә дә телалмаган;
Өч йөз алтмыш могҗизасын сихер диеп,
Җарылган аймин кәнде[457] күралмаган.
Айтайын кыска сүздең мин тулгауын,
Дошмандың үсәгенә җукдыр дауым,
Без түгел, пәйгамбәргә үсәк булган, 
Булыр, дип, һәр Мусага бер Фиргавен25+.
Тоткын буп[458] газиз Йосыф26+ канча[459] җатды,
Чыгарып агалары кол дип сатды;
Мөндан соң Зөләйханең җаласымин[460]
Зинданда унике жыл җәфа тартды.
Нәгылды[461] Исраилнең27+ даналары[462],
Үзләре җакын нәби[463] балалары,
Орлыкчы, үтерекче, үсәкче дип[464],
Йосыфды кандай[465] кылды агалары?!
Асылды сүккән менән аты китбәс,
Күңелдән җаман сүздең даты[466] 28+ китбәс;
Нәҗескә саф алтынды буяу менән
Нәҗес китәр алтындың заты китбәс!
Кыйсык ук аткан менән туры китбәс,
Күңелдән җаман сүздең куры[467] китбәс,
Котырган эт һава карап әргән менән
Асманда[468] торган айның нуры китбәс!29+
Күп сәлам барча сахра, динкарендәш,
Күңлеңез гарибләргә киң карендәш,
Адәмдең үсәк сүзе бары бикяр[469], 
Җазылган ләүхелмәхфуз[470] үзгәрелмәс.
Языптыр мосаннифлар[471] һәр китабка,
Фискъ сүз[472] алынмас дип илтифатка;
Кабрендә Имам Әгъзам30+ эт булды дип,
Канчамы үсәк булды асыл затка!
Бәлане күреп калган пәйгамбәрләр,
Җәфаны тарта килде чын гәүһәрләр,
Булды дип нәгып[473] тоткын уйламаңыз 
Файда җук артык сүздән, борадәрләр!
Аргамакка кимчелек җук кесән[474] менән,
Наданлар мондай сүзгә төсенбәгән;
Мөслим[475] 31+ дип үсәкчене әйталмаймын,
Без түгел, пәйгамбәр дә эсинбәгән[476].
Яхшы сүз тыңдамакка хуб мөбарәк,
Яхшыга Хода мәдәд[477], гакыл сәбәб;
Бу сүзем үләң[478] имәс бер нәсыйхәт,
Җазганы булмаганы фарсы, гарәб32+.