Ён шумна выдыхнуў і, гледзячы проста ў вочы Хлюдзінскаму, высокім, але цвёрдым голасам паведаміў:
Яе забілі гэтак сама, як Пашкоўскага, мне расказаў міліцыянер, які прынёс для набору гэтую абяву. І пакінулі на целе белую ружу.
Музейшчык доўгім уважлівым позіркам вывучыў твар госця, які ўжо страціў крэйдавую бель і наблізіўся да больш звыклых колераў.
Здаецца, за ўсім гэтым хаваецца нейкая гісторыя, не ведаючы якой, я наўрад ці змагу дапамагчы нават парадай
Я вам раскажу тое, што ведаю, спяшаючыся, запэўніў Андрэй. Вы ж нікому не перакажаце, праўда? І яшчэ папрашу вас схаваць у сябе вось гэты сшытак.
Хлопец дастаў з-пад кашулі тоўсты сшытак у скураной вокладцы, які нагадваў амбарную кнігу, і паклаў на стол перад Хлюдзінскім.
Мабыць, гэта ён і стаў прычынай гібелі і Пашкоўскага, і Кавалёвай, дадаў Камар пасля паўзы.
З ПРАТАКОЛА АГЛЯДУ МЕСЦА ЗЛАЧЫНСТВА
На месцы злачынства было выяўленае цела жанчыны, на выгляд 3540 гадоў, у сукенцы сіняга колеру. Жанчына ляжала ў пакоі на падлозе каля ложка ў ненатуральнай позе.
Прычынай смерці стала асфіксія: жанчыну задушылі. Пасля чаго ў яе ўваткнулі нож у раёне сэрца. Зверху зламыснік пакінуў белую ружу. На целе засталіся сляды барацьбы: сінякі на твары, драпіны на руках.
У ахвяры суседзі апазналі Ганну Кавалёву, былую настаўніцу Аршанскай жаночай настаўніцкай семінарыі. Апошнія гады жанчына вяла адасоблены, замкнёны лад жыцця, зарабляла на жыццё прыватнымі ўрокамі.
У пакоі, які займала ахвяра, невядомая асоба ўчыніла ператрус, відавочна нешта шукаючы. Кнігі і часопісы ў бязладным парадку скінутыя на падлогу, таксама на падлогу скінутыя сшыткі, якія, па словах суседзяў, належаць Кавалёвай.
Разам з тым суседзі не змаглі сказаць, ці знікла нешта каштоўнае з рэчаў ахвяры. Па іх словах, Кавалёва жыла даволі сціпла і наўрад ці мела якія-небудзь дарагія рэчы.
12 кастрычніка 1927 года
Подпіс: Старшы супрацоўнік аператыўных даручэнняў Васільчук.
Расказ Андрэя Камара. Кастрычнік, 1927
Па праўдзе сказаць, я ведаю не вельмі шмат. Можна сказаць, мала ведаю, бо я яшчэ на самай першай ступені пасвячэння
Так, я вам крыху схлусіў, калі мінулы раз гаварыў. У нас не зусім гурток у нас такое своеасаблівае таварыства, пра якое пабочным асобам ведаць нельга. Але што ж цяпер Ужо двое з нашых забітыя. Баюся, хтосьці пранюхаў наш сакрэт
Наш Ордэн Прамяністых не мае ніякіх палітычных мэт мы толькі імкнёмся да маральнага самаўдасканалення і грамадскай карысці. У таварыстве ёсць некалькі ступеняў пасвячэння: чым болей ты ведаеш, чым болей робіш, тым больш высокая ў цябе ступень. Я мала што ведаю, у мяне пакуль толькі першая. У нас ва ўсіх была першая ступень, акрамя Пашкоўскага ён рыцар найвышэйшай ступені.
Веды Прамяністых захоўваюцца і перадаюцца ў легендах. Зазвычай на нашых сходах найвышэйшы рыцар Ордэна зачытваў нам адну якую-небудзь легенду, у якой падымалася пытанне маральнага выбару, а потым мы абмяркоўвалі, выказвалі свае думкі на яе конт.
Усё гэта было вельмі прыгожа і таямніча аздоблена: круглы стол, вакол якога сядзяць рыцары Ордэна, а на самім стале толькі крыж і белая ружа.
Крыж і ружа
Пашкоўскі казаў, што традыцыя белай ружы ідзе ад заснавальніка Ордэна ў нашых краях Тамаша Зана. Ён жыў у мінулым стагоддзі і стварыў такое таварыства сярод студэнтаў у Вільні, але царскія сатрапы даведаліся і разграмілі іх. Студэнтаў судзілі, павысылалі ў далёкія краі, камусьці ўдалося ўцячы за мяжу
Дык калі гэты Зан вярнуўся пасля ссылкі, то пасяліўся тут, на Аршаншчыне, і стаў аднаўляць разбіты Ордэн. Ён ужо быў спрактыкаваным і зрабіў так, каб царскія ўлады не даведаліся, што Ордэн паўстаў, як фенікс з попелу. Ад яго і вядзецца традыцыя класці на стол два сімвалы крыж і белую ружу: крыж гэта нашая сувязь з хрысціянскай духоўнай культурай, а белая кветка чысціня нашых намераў.
Самі разумееце, што старая ўлада не ўхваляла грамадскую карысць, а новая веру ў Хрыста. Вось таму нашае таварыства і працягвае існаваць таемна
Але хтосьці, відаць, усё ж даведаўся пра наш Ордэн, таму забівае рыцараў-прамяністых, а белую ружу на целе пакідае, каб паказаць, што нашае існаванне для яго не сакрэт.
Пасля забойства Пашкоўскага мяне паклікала да сябе Кавалёва. Яна перадала мне сшытак, які я прынёс вам. Для нас гэта не проста сшытак гэта ў нейкім сэнсе наша духоўная гісторыя: у ім запісаныя легенды Ордэна Прамяністых, прычым некаторыя з іх, як кажуць, занатаваў сваёй рукой сам заснавальнік Тамаш Зан. Для нас гэта вельмі важны і дарагі сшытак, пагатоў што самі легенды больш анідзе не запісаныя. Страта яго была б незваротнай.