Mazurowie naszy () Hu-ha popularna piosenka z XVII w. [przypis edytorski]
12
dać w bok kułaka trącić pięścią (kułakiem) w bok. [przypis edytorski]
13
laudetur (łac.) niech będzie pochwalony. [przypis edytorski]
14
in saecula (łac.) na wieki. [przypis edytorski]
15
Lido niewielka wyspa w pobliżu Wenecji. [przypis edytorski]
16
zawdy (daw.) zawsze. [przypis edytorski]
17
czeladź służba; ogół służby zatrudnionej we dworze a. w domu. [przypis edytorski]
18
ekloga sielanka; pieśń opiewająca życie pasterskie. [przypis edytorski]
19
ślady strasznego pożaru sprzed lat pięciu w 1607 roku pożar, zaprószony przez kuchnie polowe rozbite na rynku przez szlachtę, zniszczył wiele kamienic Starej Warszawy, groziło także zajęcie ogniem zamku (wówczas w trakcie rozbudowy). [przypis edytorski]
20
belweder, belwederek (z wł.) dosł.: piękny widok; tu: balkon z widokiem na okolicę. [przypis edytorski]
21
korab statek. [przypis edytorski]
22
surmacz (daw.) trębacz; por. surma: trąbka alarmowa. [przypis edytorski]
23
ave (łac.) bądź pozdrowiony/pozdrowiona. [przypis edytorski]
24
instrumenta daw. forma N.lm; dziś: instrumenty. [przypis edytorski]
25
rzekę dziś: mówię; por. czas. rzec. [przypis edytorski]
26
tokaj białe, deserowe wino węgierskie. [przypis edytorski]
27
Waścin pański; por. Waść, tj. Wasza Miłość, daw. zwrot grzecznościowy. [przypis edytorski]
28
kalumnia oszczerstwo; fałszywe oskarżenie. [przypis edytorski]
29
szmekier (z niem.) daw. pracownik służb celnych, poszukujący towarów pochodzących z przemytu. [przypis edytorski]
30
czerwieńce czerwone złote. [przypis edytorski]
31
varietas delectat (łac.) rozmaitość bawi. [przypis edytorski]
32
petercyment rodzaj słodkiego wina hiszpańskiego; nazwa od imienia i nazwiska Pedra Jiméneza. [przypis edytorski]
33
dolce (wł.) słodkie. [przypis edytorski]
34
mało-wiele trochę. [przypis edytorski]
35
siła (daw.) dużo, mnóstwo. [przypis edytorski]
36
gaszek kawaler, chłopak. [przypis edytorski]
37
wycackany wypielęgnowany, wymuskany. [przypis edytorski]
38
małmazja słodkie wino. [przypis edytorski]
39
sinior (wł. signor) pan. [przypis edytorski]
40
donna (wł.) pani. [przypis edytorski]
41
łgać kłamać; tu: forma 3.os.lp: łżesz. [przypis edytorski]
42
na pohybel na zgubę; pohybel: szubienica, rusztowanie, na którym wieszano skazańców. [przypis edytorski]
43
wyżnik w grze w karty: starsza karta, najczęściej trzecia co do ważności: rycerz, walet, jopek. [przypis edytorski]
44
kozerny odpowiedni; wyżnik kozerny: najstarsza figura w grze karcianej zw. mariaszem, pamfil. [przypis edytorski]
45
Myszkowski Zygmunt (15621615) marszałek wielki koronny (od 1603 r.) na dworze króla Zygmunta III Wazy; popierał politykę wzmocnienia władzy królewskiej w Polsce. [przypis edytorski]
46
Bobola Andrzej (15911657) jezuita, kaznodzieja, zajmował się nawracaniem wyznawców prawosławia na katolicyzm; sprawował liczne funkcje kościelne; autor tekstu ślubów lwowskich króla Jana Kazimierza (uznanie Matki Boskiej za Królową Polski 1.04.1656 r.). [przypis edytorski]
47
verba volant (łac.) słowa ulatują. [przypis edytorski]
48
krzywy (daw.) nieprzychylny, wrogi. [przypis edytorski]
49
Tyszkowicz Jan a. Iwan (zm. 1611) także: Tyszkowic, Tyszkiewicz, Tyskiewicz; arianin, za odmowę złożenia przysięgi na Trójcę Świętą (arianie nie uznawali dogmatu o trzech osobach boskich) oskarżony o bluźnierstwo i herezję, torturowany (ucięto mu język, dłoń i nogę), skazany na karę śmierci i stracony; do odrzucenia apelacji powołującej się na tolerancję religijną zagwarantowaną przez konfederację warszawską z 1573 r. i wykonania wyroku przyczyniła się żona Zygmunta III Wazy, królowa Konstancja. [przypis edytorski]
50
pleczysty o szerokich plecach, barczysty. [przypis edytorski]
51
czekan (z tur.) broń ręczna, wąska siekierka a. młotek osadzony na długiej rękojeści. [przypis edytorski]
52
ad primum (łac.) po pierwsze. [przypis edytorski]
53
ad secundum (łac.) po drugie. [przypis edytorski]
54
pereat (łac.) niech zginie. [przypis edytorski]
55
a l'assassino (wł.) na mordercę (przekleństwo). [przypis edytorski]