5
Beniamin Pierwszy, właśc. Beniamin z Tudeli (XII w.) syn rabina z Saragossy, w latach ok. 11601173 podróżował przez południową Europę i Azję Mniejszą; pozostawił po sobie opis miejscowości zamieszkanych przez Żydów w Palestynie, Egipcie, Syrii, Persji i na południu Europy. [przypis edytorski]
6
Beniamin Drugi, Beniamin II, właśc. Israel Joseph Benjamin, częściej: J.J. Benjamin (1818 ok. 1864) rumuński Żyd, który odbył i opisał podróż po Afryce i Azji (18451851), gdzie poszukiwał Dziesięciu Zaginionych Plemion Izraela. Swoje książki publikował jako Beniamin II, co jest nawiązaniem do postaci XII-wiecznego podróżnika Beniamina z Tudeli. [przypis edytorski]
7
Czerwoni Żydzi a. zaginione plemiona część narodu izraelskiego, która została przesiedlona przez Asyryjczyków po upadku Królestwa Izraela w końcu VIII w. p.n.e. Biblia ani inne źródła nie podają jednoznacznie, co się z nimi stało, dlatego w tradycji żydowskiej trwa nadzieja, że potomkowie zaginionych Żydów żyją gdzieś w ukryciu i kiedyś połączą się z narodem. [przypis edytorski]
8
Turczyn (daw.) Turek; tu: Turcy, Turcja, Imperium Otomańskie (w skład którego wchodziła Jerozolima w latach 15171917). Akcja opowieści rozgrywa się w czasie wojny krymskiej (18531856), toczonej przez Rosję przeciwko Turcji, którą wspierali Brytyjczycy, Francuzi i Królestwo Sardynii. [przypis edytorski]
9
Pesach Pascha, Wielkanoc, Święto Wolności upamiętniające wyjście Żydów z Egiptu. [przypis tłumacza]
10
prystaw (ros. пристав) tu: komisarz policji w carskiej Rosji w XIX w. [przypis edytorski]
11
zaginione plemiona część narodu izraelskiego, która została przesiedlona przez Asyryjczyków po upadku Królestwa Izraela w końcu VIII w. p.n.e. Biblia ani inne źródła nie podają jednoznacznie, co się z nimi stało, dlatego w tradycji żydowskiej trwa nadzieja, że potomkowie zaginionych Żydów żyją gdzieś w ukryciu i kiedyś połączą się z narodem. Zaginione plemiona bywają też nazywane Czerwonymi Żydami (Die Roite Yiddelech). [przypis edytorski]
12
sak tu: torba, worek, siatka. [przypis edytorski]
13
tombakowy imitujący złoto, zrobiony z mosiądzu czerwonego (stopu 80% miedzi z cynkiem). [przypis edytorski]
14
balzaminka, dziś raczej: balsaminka niewielkie naczynie liturgiczne, w którym trzyma się kadzidełka albo pachnące zioła. [przypis edytorski]
15
chanukowy związany z Chanuką (Chanuke), świętem upamiętniającym wznowienie kultu religii mojżeszowej w odrestaurowanej Świątyni Pańskiej (165 r. p.n.e). [przypis tłumacza]
16
koperta z łańcuszkiem tu: zegarek kieszonkowy na łańcuszku a. samo blaszane pudełeczko, w którym mieści się taki zegarek. W XIX i na początku XX w. zegarek kieszonkowy uważano za oznakę elegancji i zamożności, dlatego biedni czasami nosili sam łańcuszek, wystający z kieszeni. [przypis edytorski]
17
kahał gmina żydowska. [przypis tłumacza]
18
bałaguła (daw.) furman, woźnica. [przypis edytorski]
19
sofer pisarz, skryba. [przypis edytorski]
20
mezuza zwitek pergaminu zawierający tekst z Biblii umieszczony w blaszanym lub drewnianym futerale przybitym do drzwi domu. [przypis tłumacza]
21
dobry deń (z ukr. добрий день) dzień dobry. [przypis edytorski]
22
historia Józefa i Putyfara biblijna opowieść o Józefie, synu patriarchy Jakuba, sprzedanym przez zazdrosnych braci w niewolę. Józef zyskał zaufanie swojego pana Putyfara (a. Potifara), egipskiego urzędnika, ale stracił je wskutek intryg pani i został wtrącony do więzienia. Ostatecznie, dzięki umiejętności tłumaczenia proroczych snów, Józef doszedł do znacznych godności na dworze faraona i po latach mógł udzielić wsparcia ojcu i braciom podczas klęski głodu. [przypis edytorski]
23
szczo (ukr. що) co. [przypis edytorski]
24
lipsze (z gw. ukr.) lepiej. [przypis edytorski]
25
tebe lipsze (z gw. ukr.) lepiej ci. [przypis edytorski]
26
izwidki ty (z gw. ukr.) skąd jesteś. [przypis edytorski]
27
Niomka, Beniomka zdrobnienia od imienia Beniamin, charakterystyczne dla języków wschodniosłowiańskich. [przypis edytorski]
28
Każy, że szczo ty wytarszczył na meni oczy i glianysz (z gw. ukr.) mów, czego wytrzeszczasz na mnie oczy i się gapisz. [przypis edytorski]
29
Ale może ty taki i szalony (z gw. ukr.) Ale może ty faktycznie jesteś szalony. [przypis edytorski]
30
Tresci twoi materi (z gw. ukr.) ukr. przekleństwo. [przypis edytorski]
31
żinka (ukr. жінка) kobieta; żona. [przypis edytorski]
32
tebi (z gw. ukr.) zniekształcone: tobie. [przypis edytorski]
33
dankujet tebi (z gw. ukr.) zniekształcone: podziękuje ci. [przypis edytorski]
34
Czujesz, skilki choczesz za piweń (z gw. ukr.) słuchaj, ile chcesz za koguta. [przypis edytorski]
35
majesz jajcy (z gw. ukr.) masz jajka. [przypis edytorski]
36
Czujesz, może ty baczył na drogi Żydka (z gw. ukr.) słuchaj, może widziałeś na drodze Żydka. [przypis edytorski]
37
wczera pripał jak ub wody (z gw. ukr.) wczoraj przepadł jak w wodzie (jak kamień w wodę). [przypis edytorski]