Гэта яшчэ што такое?
Каля перона, замест належнага экіпажа, які заўжды сустракаў іх з цягніка, па невядомых прычынах чакала адкрытая каляска, запрэжаная ўсяго толькі адным маркотнага выгляду конікам. Яшчэ адной нечаканасцю сталася і тое, што на козлах сядзеў звычайны мужык, хаця сялянам звычайна не давяралася кіраваць гаспадарскімі сродкамі перасоўвання.
Дзе фурман? спытаў пан Пракшын, падыходзячы да каляскі.
Мужык страпянуўся ды, прыўзняўшыся над козламі, з вусцішнай радасцю паведаміў:
Як? Ці то пан не ведае, што яго фурман знік? Нідзе знайсці не могуць. Яшчэ з мінулай ночы.
Раздзел III
Закіданая вільготным брудам каляска падкаціла да самага ганка бабулінага маёнтка, ледзь не перакуліўшы падмоклых пад дробным, але ж сцюдзёным вераснёвым дожджыкам Пракшыных. Яўгенія Канстанцінаўна паспела прыціснуць да сябе кошык з Тэдзі, які марыў скарыстацца магчымасцю нарэшце вольным птахам вылецець з абрыдлага затачэння. А татухна ўжо хацеў быў з усім імпэтам, што належыць палкоўніку ў адстаўцы, давясці да разумення мужыка хібы кіравання, якія яны цярпелі апошнюю гадзіну. Але ж тут яго ўвагу адцягнула аканомка. Яна выбегла іх сустракаць, ад самага парога голасна распачаўшы пералік усіх пошасцяў, што натрапілі на няшчасны маёнтак. Румяная ды па-святочнаму апранутая ў хрусткія спадніцы Ганна Юреўна былая прыгонная сялянка, вызваленая пані Канстанцыяй ад залежнага становішча яшчэ да падпісання Маніфесту імператарам па-ранейшаму аддана служыла сваёй гаспадыні і яе сямі. Яна дбайна сачыла за парадкам у доме, хаця часам ейны клопат прымаў даволі дэспатычныя рысы. Умеў супраціўляцца гэтаму толькі пан Пракшын.
Вось і зараз Ганна Юреўна, не рызыкуючы спускацца з сухога ды бліскучага чысцінёй ганка сама, кіравала слугамі, што пераносілі рэчы ў дом, ды паралельна давала справаздачу, ужо трэці раз абмовіўшыся аб нейкіх значна горшых за зяўленне трупа абставінах. Тым не менш наўпрост яна аб іх не гаварыла, а настойвала на тым, каб пан з панначкай абавязкова зараз жа пераапрануліся ды напіліся гарачай гарбаты з малінавым сочывам, якое яна асабіста паставіла менавіта дзеля такіх выпадкаў.
Ягораўна! толькі строга і сказаў Канстанцін Мікалаевіч, пераскочыўшы з каляскі на ганак.
Аканомка сцяла вусны, незадаволеная тым, што пан так і не прызвычаіўся за столькі год не перакручваць па-руску імя яе бацькі, але ўсё ж такі адказала з не ўласцівым ёй лаканізмам:
З Ашмянаў прыслалі спадарства. Дакладней, не спадарства, а так яна пагардліва махнула рукой. Уладкаваліся ў панскім кабінеце ды намагаюцца абрабаваць нашыя прыпасы.
Пан Пракшын толькі нешта неразборліва прапыхкаў ды накіраваўся ў дом, пагрозліва адбіваючы абцасам кожны другі крок. Яўгенія Канстанцінаўна выдрала з клумбы Тэдзі, які са смакам пэцкаў свае сталёва-залатыя кудзеры ў размоклым дзёрне, ды заспяшалася следам за татухнам. Калі панна Пракшына нагнала яго ў холе, той рэзка павярнуўся і загадаў дачцэ застацца з Ягораўнай ды прывясці сябе з дарогі да ладу такім тонам, што дзявіцы разам з заціснутым пад пахай psem заставалася толькі ў думках адсалютаваць.
Татухна ўзнімаўся па лесвіцы, што вяла наўпрост да кабінета, а Яўгенія Канстанцінаўна, атрымаўшы абяцаныя гарбату ды сочыва, схапіла на хаду адну лыжачку і шпарка перадала брудна-калматага сабаку аканомцы. Тая выявіла на сваім абліччы рэзкую непрыхільнасць ды так і засталася з гадаванцам на выцягнутых руках. Бо сама панна Пракшына, аберуч трымаючы цёплы кубак, з каторага яшчэ ўзнімалася духмяная пара, незаўважна плітанула пад лесвіцу, каб хаця б слыхам не прапусціць анічога, што адбывалася зараз наверсе. А гукі, што даносіліся да яе ды з кожным імгненнем нарасталі, запаўняючы сабой усю прастору, сведчылі аб падзеях зусім не шараговых.
Першае, з чым давялося сутыкнуцца Канстанціну Мікалаевічу яшчэ на падыходзе да кабінета, стаўся своеасаблівы водар, асобныя ноткі каторага ніяк нельга было пераблытаць з lextrait dambre[28]. Падняўшыся яшчэ на некалькі прыступак, пан Пракшын злосна сціснуў парэнчы, нават не ўсведамляючы, што намагаецца пераламіць іх: вачам яго зявіўся заснулы салдат, які трапятліва расхінуўся на невялічкай канапцы, соладка храпучы.
Устаць, сволач! прагрукатаў Канстанцін Мікалаевіч, страшна набліжаючыся да сваёй першай ахвяры.
Пянюткі салдат ледзь паспеў выслізнуць з учэпістых пальцаў пана Пракшына ды, нырнуўшы ў таго пад рукой, кулём зляцеў з лесвіцы ўніз. Яўгенія Канстанцінаўна вачыма праводзіла яго хісткую фігуру ды выцягнула шыю, зазіраючы наверх.