Каміла ЦеньЯ прыду за табой у аўгусцеДэтэкціў
Глава первая
Толька не нада мяне фатаграфіраваць.
Дагаварылісь?
Я ж не звязда какая-нібудзь, эстрады. Я вабшчэ на фатаграфіях плоха палучаюсь. А пачэму, сама не знаю. Не фотагенічная. Вот есць людзі, каторыя палучаюцца. Дажэ еслі ў жызні некрасівыя, а на снімак пасмотрыштак і нічога. Для мяне ўсягда загадка была, чаму так выходзіць. І, знаеце, я цяпер думаю, што ўсё ад любві завісіт. Еслі чалавек хоць чутачку любіць таго, каго фатаграфірует, тагда і снімак будзет харошы. Но эта рэдка бывает. Разучылісь мы любіць друг друга. Столька зла ў мірэ, што рукі інагда апускаюцца. І знаеш ведзь, што нічога не ізменіш, і панімаеш жа, што ты проста пясчынка ў этам мірэ бушуюшчым. А ўсё роўна абідна как-та.
Вот што бы хто ні гаварыў, а раньшэ как-та дабрэе мір быў. І людзі былі дабрэе. Пры Савецкам Саюзе. Да-да. Вот многія ўлыбаюцца скепцічаскі, кагда ім пра це ўрэмена гаварыш. Но хто пры Саюзе жыў, той помніць. Как-та ўмелі мы тагда і любіць, і за другіх перажываць. Злілісь меньшэ, і меньшэ друг другу завідавалі. Вот дажа еслі па фатаграфіях пасматрэць, таго ўрэмені. Нет на іх злых ліц. Грусныяесць, і задумчывых многа, і няшчасных тожа, і расцеранныя бывают. І дурныя. Я ж і не гавару, што тагда ўсе вумныя былі. Но вот штоб злое ліцо, ілі раўнадушнае, ілі ат ненавісці перакошанаетакіх на старых снімках пачці не ўстрэціш. Ілі штоб чалавек у абектыў крыўляўся, как абізьяна. Не верыш? Я табе патом альбом пакажу. Еслі ўрэмя астанецца.
Ладна. Хваціт мне ўжэ філасофію развадзіць. Вы ж не за эцім прышлі Абяшчала, дык раскажу.
Я тагда кантралёрам работала. На абшчэственным транспарце. Работа, канешна, нервная. Людзі цяпер усе раздражонныя, падазрыцельныя, на жызнь с утра да вечара жалуюцца. На беднасць. Как будта ані раньшэ міліянерамі былі. Как будта ў каждага машына была, з лічным шафёрам, а цяпер вот усе разарылісь случайна і на аўтобусах ездзіць сталі. Алігархі какіе-та, а ня людзі. Гаварыць спакойна саўсем разучылісьз кім ні абшчаешся, усе гыркаюць, усе з табой как з ўрагом, скажаш штодык у атвет сразу ругаюцца: жэншчыны, мужчыны, дажэ школьнікі і це как з цэпі сарвалісь. Інагда такой мат-перамат у свой адрас услышыш, што сквозь землю праваліцца хочацца і не то што вушысэрца вянет, стаіш і думаеш: ну вот чэм я заслужыла? Но, у канцэ канцоў, хто сказаў, што з людзьмі работацьэта цібе ўвесяліцельная прагулка? Я кагда ў Мінсктранс устраівалась, знала, на што шла. І са ўсемі старалась быць вежлівай. Как нас у дзецтве ўчылі. Цяпер вот этаму саўсем не вучаць, а зра.
Кагда эта праізашло? Дай падумаю. Точна помню: у аўгусце. Пад самы канец лета. Мы ў тот вечар на лініі ўдваём работалі: я і Гаркавы. Далжны былі ўтраём, но ў Валюшы нашай рэбёнак забалеў. Паэтаму мы з Гаркавым на пару с абеда і каталісь. Вот і дакаталісь да самых Шабаноў.
Часоў дзевяць вечара была, а можэт, і паўдзясятага, сцямнела ўжэ. Мы з Гаркавым на канечнай сталі і ждзём. Малчым, кажды пра сваё. Я і рада, што Гаркавы балтаць перастаў наканец-та, ён мужык сам па себе неплахой, толька рот не закрываецца і пе многа. Я яго ў тот дзень прэдупраждала: займісь сабой, а то позна будзет, ты ж яшчэ маладой мужчына. А яму хоць бы што, стаіт, курыт, пра чарніла сваё мечтае На уліцэ цёпла, но зямля ўжэ восенню пахнет. Інцярэсная эта пара года, неабычная. Странная какая-та
Вот я вам прызнаюсь, вы ізвініце Я пра эта нікаму асобенна не расказваю, но ў мяне ўсю жызнь так, сколька сябе помнюу канцы аўгуста какое-та такое асобеннае састаяніе на душэ. Трывога какая-та. І не паймёш, аткуда. Будта бы дышыт хто-та на вуха. І песні какіе-та за спіной жалабныя слышацца, а абярнёшсянікога там і нет. Можа, эта ў мяне ад даўленія. Я хацела доктару расказаць, дык пабаялась. Скажут яшчэ, сумашэдшая. А ано ж толька ў аўгусце так. Патом праходзіт. У канцы сенцябра ўжэ і не слышна нічога. А можэт, эта што-та такое асобае на душы. Не ўсё ў жызні лагічаскі абясніма.
Ну, вам эта ўсё неінцярэсна, праўда? Ладна.
Смена у нас вабшчэ-та да часа ночы, но мы сваё ўжэ пачці атработалі, у нас там свае дагавароннасці былі Стаім мы з Гаркавым, задумалісь. Смотрымідзёт. Дваццаць первы, гармошка. Точна па распісанію.
Заходзім. У первую двер. Людзей нямнога, но і ня мала, как абычна ў эта ўрэмя. Рабочы ж дзень. І рэакцыя ў людзей абычная, хто ўздрогнет, каго перакосіт, но бальшынство спакойна васпрынімаетмы ж не фашысты какіе-нібудзь. Людзі ў нас к парадку прывыклі, спасіба гасударству. С эцім, я шчытаю, у нас бальшой прагрэс за паследнія дваццаць лет. Толька ж усё роўна абязацельна хто-та адзін найдзёцца, за каго астальным стыдна будзет. Вот і на этат раз. Жэншчына адна, харашо адзетая, как-та замешкалась, а патом сматру: как-та ана міма Гаркавага праскальзнула, ну проста как змяя, і к выхаду прабіраецца. Есць такое слова беларускае, жвавенькая. Я павярнулась, рукамі за поручні на сядзеннях з абодвух старон схваціла і ей наперарэз стала. Так, што нікуда ей не прайці.
Праязной ваш, жэншчына, пакажыце, будзьце дабры,гавару ей твёрда, но вежліва.
Ана сразу ў крык. І так ісцерычаскі, што хоць ты вушы затыкай. Ну чэснае слова, как будта ей палец прышчамілі. Гаркавы падышоў, но за два шага астанавіўся, он мужык крупны, но паэтаму слішкам астарожны, усігда баіцца, што датронецца ненарокам да пасажыркі. Правільна дзелает, канешна, ані ў нас цяпер такія пайшлі, безбілетнікіслучайна датронешся, сразу крычат, будта іх насілуют: Убярыце рукі, я на вас у суд падам! І могут жа, а патом яшчэ і свідзецелі найдуцца. Но мяне эцім не вазьмёш. Я стаю перад той жэншчынай і прама ў ліцо ей сматру. А ана атварачываецца і другім пасажырам жалуеццамол, не пускают ее эці атродзья. Мы з Гаркавым то есць. Я слушаю, слушаю, а патом гавару спакойна этай жвавенькай:
Жэншчына, ну как вам не стыдна.
Мне? Стыдно?
Ну вот пасудзіце самі,гавару я і ў глаза ей сматру с укорам. Ну мы ж усе людзі. Ну былі б вы бальная ілі бярэменная, мы б вас па-чалавечаскі пажалелі, канешна. Ніхто ж вам не ўраг. Но вы на сябе пасматрыце. Адзетая харашо, красіва, накрашэна са ўкусам. Обуў на вас, апяць жэ, качэственная. Целефон харошы, дарагой. Што ж вам мяшала талончык прыабрэсці? У кашальку ў вас дзеньгі есць, хватает, дажа валюта імеецца.
Пра валюту эта я ужэ так, радзі эфекта сказала, рыскнула. Увесь мірцеатар, а мы ў ім акцёры. Но: падзействавала. Атнашэніе у людзей к жэншчыне этай как-та паціхоньку ізменілась, я эта сразу пачуствавала.
У меня? Валюта? Да вам откуда знать?
Ана ад злосці аж задахнулась. А людзі к ней усё бліжэ і бліжэ падходзят, цярпеніе цяраюць. Усім жа дамой хочацца. Я улыбаюсь вежліва і ей так будта бы ў шутку прэдлагаю:
А вы пакажыце кашалёчак. Я ў рукі браць не буду, проста пакажыце. Давайце дагаварымся, еслі там есць дзеньгі, тагда вы плаціце штраф, а еслі нетуідзёце на ўсе чатыры стораны.
Гаркавы мне із-за яе спіны мігаеты што тварыш? Што за прэдстаўленіе? А я ўніманія на яго не абрашчаю і ў глаза сваей сабяседніцы спакойна сматру. Неплахой мужык Гаркавы, но прастой как пяць капеек. А пасажыры ўжэ вазмушчаюццаі не на нас, а на ту безбілетніцу. Хто-та ее за плячо тронуў. Што дзелаць. Заплаціла ана, Гаркавы квітанцыю выпісаў. С аблегчэніем усе ўздахнулі. Астальных мы быстранька праверылі па аднамудык ані ужэ дажа з гордасцю какой-та талоны паказвалі. Усе вышлі, кроме аднаго. Тот как сядзеў у канцы салона, так там і аставаўся. Бывае.
Ну што, пашлі будзіць?
Пашлі,кіўнуў Гаркавы і закасаў зачэм-та рукаў.
Мне тот спяшчы пасажыр з самага начала не панравіўся. Сама не знаю, у чом прычына была. Можэт, сядзеў как-та слішкам неесцественна. Дажа для пянага. Гаркавы к яму первы падышоў, за плячо патрос:
Прыехалі!
А он ноль рэакцыі.
Мужчына!
Ноль па фазе, как у маёй юнасці гаварылі. Сядзіт непадвіжна, как будта над намі іздзеваецца. Я Гаркавага адсунула і сама над тым пяным накланілась. Гаркавы за сьпіной завёў сваю песню: кідай і пашлі, зачэм нам эці хлопаты лішнія, но я ўжэ панімаць начала: што-та тут не так.
Падбародак таму пянаму прыпадняла, у глаза пасматрэла ўнімацельнаі тут мне і стала ўсё ясна.
Ну, паздраўляю, Зінаіда Юреўна, дакаталась ты, сказала я сама сібе і за поручань схвацілась. Крэпка-крэпка. А напарнік мой не унімаецца: