— Не, гэта не пра мяне, — рашуча запярэчыў Юрый Сяргеевіч. — Пра маіх блізкіх знаёмых. Між іншым, ведаеш што? Ты ж хочаш, як я зразумеў, напісаць аповесць?
— Аповесць, — згадзіўся малады журналіст, сарамліва апускаючы вочы.
— Вось бачыш, мастацкі твор. Значыць, захочаш выкарыстаць не толькі тое, што даведаўся ад мяне, а і яшчэ многа чаго… Так што, калі ласка, маё прозвішча не называй. Дамовіліся?
— Добра, — сказаў Савілін, са шкадаваннем загарнуў блакнот. — Але ўсё ж апошняе пытанне: хто з тых, пра каго вы расказалі, сапраўдны Сіндбад-Мараход? Можа, ваш знаёмы? Ведаеце, дарэчы, якое ў яго будзе прозвішча? Як у майго дзядулі, які некалі, да рэвалюцыі, марыў паехаць у Амерыку і нават прадаў апошнюю карову, каб заплаціць за дарогу, — Добыш яго прозвішча.
— Калі напішаш, то няхай самі чытачы і вырашаць, хто быў сапраўдны Сіндбад-Мараход у нашай гісторыі.
Савіліну падалося, што ў адказе Юрыя Сяргеевіча прагучаў прыхаваны недавер да яго здольнасцей, і ён пакляўся сабе: будзе працаваць хоць па дваццаць гадзін у суткі, а сваё дакажа. Гэта прымусіла яго неадкладна падняцца з ложка, хоць ён і страшэнна стаміўся за тлумны і спякотны дзень. На дыбачках пайшоў у пярэднюю, зачыніў за сабой дзверы, каб святло не турбавала Юрыя Сяргеевіча, і апусціўся на старэнькае крэсла пад лямпачкай. Ён ледзь трымаў аловак у руцэ, але рупіўся запісаць уражанні як мага паўней.
Там, у крэсле, Савілін і заснуў. Не чуў, як празвінеў будзільнік пад падушкай у Юрыя Сяргеевіча, як той ціха падняўся і ўзяў чамадан. Каля крэсла ў пярэдняй заўважыў разгорнуты блакнот, падняў. «Да сустрэчы, братка Радзім, — напісаў збоку на апошняй старонцы. — І, магчыма, тады я змагу пазнаёміць цябе з вельмі цікавым хлопцам. Калі сам яго ўбачу. Твой Ю. С». І міжволі прачытаў тое, што было запісана тут паспешлівым почыркам Савіліна. Між іншым, і радкі, як можна было зразумець, эпіграфа, узятага з чароўнай арабскай казкі. Вось так там было напісана:
Ведайце, о людзі, што захацелася маёй душы паглядзець на чужыя краіны, і паездзіць па моры, і завесці сяброўства з купцамі, і паслухаць іх расказы; і я адважыўся на гэту справу…
Ведайце, о людзі, што захацелася маёй душы паглядзець на чужыя краіны, і паездзіць па моры, і завесці сяброўства з купцамі, і паслухаць іх расказы; і я адважыўся на гэту справу…
А кватэра доктара Кійка крыху расчаравала Добыша. Не тое каб ён спадзяваўся там убачыць нешта асаблівае. Ну, не калекцыю, вядома, сініх ятаганаў з тых часоў, калі на Міжземным моры панавалі лютыя атаманы пірацкіх флатылій Баба Аррудж і Хайр-эд-Дзін. Такое хіба сустрэнеш цяпер у музеях або ў якога міліярдэра. Яны нават скупляюць крадзеныя музейныя рэчы ў іншых краінах. Многа такіх у Злучаных Штатах Амерыкі, ёсць у Англіі. У Заходняй Германіі, ведаў Добыш з газет, гэтым займаецца нейкі барон Тысен, а ў Францыі чалавек з трохі дзіўным прозвішчам Прарок. Скупляюць, наймаючы для гэтага гангстэраў, перапрадаюць. І таксама з дапамогай бандытаў і прайдзісветаў. Ёсць і проста калекцыянеры. Яны набываюць старажытныя рэчы, якія не маюць асаблівай музейнай каштоўнасці, але ўсё ж цікавыя сваёй прыналежнасцю да мінулага, да гісторыі краіны ці мясцовасці. Купляюць у антыкварных лаўках, на аўкцыёнах, у такіх жа, як самі, аматараў. Іншых (да гэтай катэгорыі Добыш адносіў і сябе) цікавяць проста вырабы народных умельцаў. Бо ў тым, што і як яны робяць, таксама можна прасачыць шматвекавую гісторыю краіны, яе культуры, характару. Арабскія майстры меднай чаканкі, напрыклад, робяць і зараз свае збанкі і чайнічкі гэткімі, як чароўная лямпа Аладзіна са старажытнай арабскай казкі. А некаторыя майстры ткуць дываны не толькі з такім жа ўмельствам, як і продкі, але яшчэ захоўваюць і перадаюць па спадчыне таямніцу ўзору. Гэты ўзор знаўцы чытаюць нібы «Дам'яці» — кнігу старажытнай усходняй магіі.
У невялікай жа кватэрцы Кійкаў усё аказалася сярэднееўрапейскім, стандартным і таму нагадвала нумар гасцініцы — часовае чалавечае жытло. Адзінае, на чым затрымаўся позірк Добыша, — куфэрак. З моранага дубу, абабіты меднымі бляхамі з чаканкай. Вось гэткая рэч магла аказацца і матроскім рундуком з якой-небудзь старадаўняй фелюгі, накшталт той, на якой насіла па неспакойных морах няўрымсту Сіндбада.
— Та праходзьце ж у горніцу, просымо, — прамовіла гаспадыня, Вера Астапаўна, з той своеасаблівай пявучасцю ў голасе, па якой адразу пазнаеш украінку. Яна весела і адкрыта разглядала госця, па чым Добыш мог зразумець, што пра яго тут неаднойчы гаварылі.— Вельмі рады, што завіталі да нас нарэшце.
— Праходзьце, зямляк, — паўтарыў следам за жонкай запрашэнне і доктар Кійк. Узяўшы за локаць, ён скіраваў госця ў другі пакойчык, дзе ціха гуў вентылятар, пакалыхваючы белую фіранку на акне.
— Я ж з усходняй часткі Беларусі, з Магілёўшчыны, — сказаў Добыш, — так што ад Эстоніі, на жаль, далекавата.
Сказаў і тут жа схамянуўся, што мог вось так, незнарок, пакрыўдзіць добрых людзей. Атрымліваецца, быццам ён адмаўляецца ад зямляцтва. І гэта тут, дзе кожнага чалавека з Саюза, няхай сабе той нават з Далёкага Усходу, адразу прызнаеш самым блізкім, добрым суседам і сваяком.
— Ад Эстоніі далекавата, затое да Украіны блізка, — са смехам адгукнулася Вера Астапаўна. — Так што, як сабе хочаце, а ўсё роўна зямляк, з тым і просім да стала.
Добыш з палёгкай адгукнуўся на смех гаспадыні. Гэта цемнавалосая, імклівая, невысокага росту маладая жанчына, падумалася яму мімалётна, вельмі неяк да пары свайму высокаму і хударляваму мужу.
— Ну, дык дзяліцеся навінамі,— папрасіла гаспадыня, спрытна расстаўляючы на нізкаватым століку, падобным на алжырскую мейду, невялікія кубачкі для кавы і высокія шклянкі для халоднай вады, якой тут некаторыя любяць запіваць моцную каву.
— Ды я сам па гэта прыехаў у горад, — адгукнуўся Добыш. — Вы тут газеты з Саюза рэгулярна атрымліваеце, не тое што мы, горцы.
— Газеты — гэта мы маем. — Гаспадыня раскладвала па талерачках духмяныя арабскія прысмакі.— Але ж з Саюза вы нядаўна, а нам усё адтуль цікава. Божухна, як даўно мы не былі дома!
— Не, віна не трэба, — рашуча наставіў далонь паміж крышталёвай чарачкай і сабою Добыш.
— Гэта вішнёўка, вітаміны, — успляснула далонямі гаспадыня, — там, можа, градусы са два ці будзе.