ПЕЧАТЬ (МАТБУГАТ)
1. - Миңа "Салават кҮпере" журналы кирəк иде.
- Бездə бетте шул. Икенче киоскыдан сорап карагыз.
- Рəхмəт.
2. - Син нинди газеталарга язылдың?
- "Ватаным Татарстан", "Татарстан яшьлəре", "Вечерняя Казань".
- Журналлар аласыңмы?
- əйе. Безгə "Казан утлары", "СӨембикə", "Идел" журналлары килə.
3. - Син кичəге "Ватаным Татарстан" гəзитен укыдыңмы?
- Юк əле. Нəрсə бар?
- Президентның бер бик кызыклы мəкалəсе басылган.
- Укырмын. əйтҮеңə рəхмəт.
4. - Татар теленең ҮзӨйрəткечен кайда саталар микəн?
- Бауман урамындагы китап кибетендə.
- Син алдыңмы?
- Алдым.
5. - Син кайсы шагыйрьлəрнең иҖатын яратасың?
- Миңа Габдулла Тукай, Сəгыйть Рəмиев, Дəрдемəнд, Һади Такташ, Муса Җəлил, Хəсəн Туфан, Сибгат Хəким шигырьлəре ошый.
- ə сиңа?
- Мин яшьрəк шагыйрьлəрне яратам.
- Кемнəрне?
- Р.Фəйзуллинны, Х.əюповны, Рəшит əхмəтҖановны, ЗӨлфəтне, М.ə"лəмовны.
- Синдə аларның китаплары бармы?
- Бар.
- Миңа да биреп торырсың əле.
- Ярый. Бирермен.
ЗДОРОВЬЕ (СəЛАМəТЛЕК)
1. - Нигəдер башым авырта.
- Баш даруы биримме соң?
- Бармы?
- Бар.
- Бир əле. Су да бир.
- Мə.
- Рəхмəт сиңа.
2. - Ай! Кулым киселде!
- Кая, нəрсə бирим?
- Йод белəн мамык(вата) бир əле.
- Менə. Хəзер каны туктар.
- Рəхмəт сиңа.
3. - Безнең апа больницада ята бит əле.
- Ни булган?
- Ашказаны(желудок)авырта ди.
- КҮптəн ятамы?
- 2 атна инде.
- Хəле ничек соң?
- Бераз Җиңелəя инде.
4. - Миңа ютəл(кашель) даруы кирəк иде. Рецепт язып бирегез əле.
- Хəзер.
- Рəхмəт сезгə.
5. - Иптəшегезгə операция ясадылармы?
- əйе. Кичə ясадылар.
- Хəле ничек?
- Бик Үк Җиңел тҮгел əле.
- Сезгə берəр ярдəм кирəкмиме?
- Юк, рəхмəт Сезгə.
6. - Мин быел бер дə авырмадым.
- Ничек алай?
- Кыш буе чаңгыда шудым, урамда кҮп ҖəяҮ йӨрдем, бассейнга йӨзəргə йӨрдем, кӨн саен зарядка ясадым.
- Вакытың кҮп булган икəн!
- Вакыт кҮп тҮгел, авырыйсы килми. Сине дə Үзем белəн алып бара алам.
- Ай, рəхмəт əйтҮеңə. Мин дə синең белəн йӨрим əле.
- əйдə.
7. - Сез кайсы табибка(врачка) чират алдыгыз?
- Мин - Венера Хафизовнага.
- Мин дə шуңа. И, əйбəт тə врач инде ул, əйеме?
- əйе. Ул шундый и" тибарлы, ачык йӨзле, ярдəмчел, ихлас кҮңелдəн ярдəм итəргə тели. Аны яратмаган кеше юктыр безнең авырулар арасында.
- əйе шул.
8. - Врач Хəкимова кайда кабул итə?
- 41-нче бҮлмəдə.
- Чиратта кем соңгы?
- Мин.
- Мин сезнең арттан.
- Ярый.
9. - ФəйрҮзə, безнең оныгыбыз бар бит.
- Кайчан туды?
- БҮген генə. Иртəн.
- əнисенең хəле ничек?
- əйбəт. СӨте дə бар.
- Бала сəламəтме?
- əйе, зур ди. 4 кило да 800.
- Ай-яй, зур! Сəламəт булып Үссен.
- əйе, шулай булсын инде. Ярый, минем алар янына барасым бар. Ашарга илтəм. Сау бул.
- Сəлам əйт. Мин дə барырмын əле. Кайсы хастаханəдə (больницада)?
- Тимер юлчылар больницасында.
- Рəхмəт. Сау бул.
Задание 1. Поставьте к данным словам антонимы:
бар -
бир -
кайт -
кит -
ят -
төш -
əти -
ана -
аз -
дус -
якын -
монда -
зур -
сəламəт -
Задание 2. С этими словами составьте диалоги.
Дəрес бетте. Сау булыгыз. Сезгə уңышлар телим.
Урок 49
Повторение и обобщение пройденного. Работа по текстам
(Кырык тугызынчы дəрес)
- Исəнмесез!
- Хəерле кич, кадерле дуслар!
Сегодняшний урок мы проведем несколько своеобразно. Это будет некоторым обобщением того, что вам уже знакомо и известно. Попробуем прочитать и понимать отдельные маленькие монологические тексты.
Давайте начнем с самого простого.
БҮген, 27 февральдə, явымсыз, алмашынучан болытлы Һава. Казанда 7–9, Татарстанда 6-11 градус салкын. Алдагы ике кӨндə болытлы Һава. Температура тӨнлə 14–19 (урыны белəн 25 градуска кадəр), кӨндез 6-11 градус салкын булачак.
В этом отрывке многие слова вам понятны. Но есть, наверное, и новые: явымсыз - без осадков; алмашынучан болытлы Һава - переменная облачность; алдагы - предстоящий; урыны белəн - местами.
Попробуем текст посложнее.
"ИнҖил" Үзбəк телендə
Моннан бер ел элек изге Коръəн Үзбəк теленə тəрҖемə итеп бастырылган иде. əле кҮптəн тҮгел "ИнҖил" (Библия) Үзбəкчə басылып чыкты. Тиражы - 50 мең данə. Аны Стокгольмның "ИнҖил" не ТəрҖемə итҮ институты əзерлəгəн.
Институтның бҮлек мӨдире белдергəнчə, бу китап Өстендə тəрҖемəчелəр 20 ел эшлəгəн
("Татарстан хəбəрлəре", 27 февраль, 1993).
Попробуем сами перевести этот текст. Он содержит слова, которые мы уже проходили. Дадим перевод нескольких слов: изге - священный, бастырылган иде - был издан, данə - экземпляр, əзерлəгəн - подготовил, бҮлек мӨдире - заведующий отделом, белдергəнчə - как заявил.
Еще одна проверка. Прочтите текст. Все ли слова понятны?
Җəй кӨне
Җəй кӨне без урманда ял итəбез. Иртə белəн су коенабыз. КӨндез урманда йӨрибез. Алмаз балык тота. Лəйлə шифалы Үлəннəр Җыя. Абый Үлəннəрдəн гербарий əзерли. əни белəн мин Җилəк Җыям. əти - урман каравылчысы. Ул кӨне буе урманда йӨри. Кич белəн без бергə Җыелып, ашыйбыз, чəй эчəбез, кош сайраганын тыңлыйбыз.
Поняли ли текст? Наверное, вам непонятны были следующие слова: су коенабыз - купаемся; шифалы Үлəн - лекарственное растение; каравылчы - сторож; сайраганын - как поет.
Теперь задание будет посложнее. Прочтите знаменитое стихотворение Г.Тукая "Родной язык" (1910). Это - и прекрасная песня, которая превратилась в гимн татарского народа. И нет человека, который бы не знал её.
Туган тел
И туган тел, и матур тел, əткəм-əнкəмнең теле!
ДӨньяда кҮп нəрсə белдем син туган тел аркылы.Иң элек бу тел белəн əнкəм бишектə кӨйлəгəн,
Аннары тӨннəр буе əбкəм хикəят сӨйлəгəн.И туган тел! Һəрвакытта ярдəмең берлəн синең,
Кечкенəдəн аңлашылган шатлыгым, кайгым минем.И туган тел! Синдə булган иң элек кылган догам.
Ярлыкагыл дип Үземне, əткəм-əнкəмне, ходам!
(Г.Тукай)