Попробуем поговорить, употребляя эти формы:
а) - Улым, ашыйсың килəме?
- Килə шул, əни.
- Хəзер, улым, бераз гына кӨт инде.
ə) - Синең кайсы мəктəптə укыйсың килə?
- 131 мəктəптə.
б) - Минем театрга барасым килə.
- Кайсы театрга?
- Татар академия театрына.
- Нинди спектакль карыйсың килə?
- "Зəңгəр шəл" не.
в) - БҮген минем Һаман Җырлыйсым килə.
- Ник икəн?
- Никтер кҮңелем моңсу(грустно).
г) - Туңдырма ашыйсыгыз килəме?
- Нəрсə соң ул?
- Хəзер мороженноены татарча шулай дилəр.
д) - Безне авылда яшисебез килə.
- ə минем шəҺəрдə яшисем килə. Нишлик соң?
2. Может быть, под влиянием русского языка стали употребляться и следующие формы для выражения желания:
Мин əйтергə телим. (Я хочу сказать).
Сез аны чакырырга телисезме? (Вы хотите его позвать)?
əни авылга кайтырга тели. (Мама хочет поехать в деревню).
Без Себергə китəргə телибез. (Мы хотим поехать в Сибирь).
Алар машина алырга телилəр. (Они хотят купить машину).
3. Сильное желание выражается при помощи причастий будущего времени на - асы/-əсе, - ыйсы/-исе + вспомогательный глагол "иде":
Яшьлеккə кире кайтасы иде (возвратиться бы в молодость).
Язга хəтле яшисе иде (дожить бы до весны).
Туган якларга кайтып, яшьлек сукмаклары буйлап бер Үтəсе иде (вернувшись в родные края, пройтись бы по тропинкам юности)!
Иң беренче укытучыңны кҮреп, аның белəн рəхəтлəнеп бер сӨйлəшəсе иде. (Увидеть бы самую первую учительницу и вдоволь наговориться бы с ней).
4. Желание выражается формой желательного наклонения, имеющего в татарском языке только 1 лицо единственного и множественного чисел:
бар-ый-м (пойду-ка) бар-ый-к (пойдем-ка)
ярат-ый-м (полюблю-ка) ярат-ый-к (полюбим-ка)
кар(а) - ый-м (посмотр-ка) кар(а) - ый-к (посмотрим-ка)
əйт-и-м (скажу-ка) əйт-и-к (скажем-ка)
кер-и-м (зайду-ка) кер-и-к (зайдем-ка)
сӨй-и-м(полюблю-ка) сӨй-и-к (полюбим-ка)
Есть такая красивая песня "Керим əле урманнарга" ("Пойду-ка в леса"), где имеются такие строки:
Керим əле урманнарга,
Урманнар арасына.
СӨйлим əле серлəремне
Сандугач баласына.
Конечно же, вы сможете перевести слова этой песни, пользуясь татарско-русским словарем.
Поговорим по-татарски:
а) - Камил, мин сезгə бҮген кич кереп чыгыйм əле. Йомыш бар иде.
- Нинди йомыш?
- Миңа бер китап кирəк иде. Синдə бар дип уйлыйм.
- Нинди китап?
- Гумилевның "От Руси к России" дигəн китабы.
- Миндə юк шул, РӨстəм.
б) - Рəйсə, синең алкаңны карыйм əле.
- Мə.
- Нинди матур! Кем бҮлəк итте?
- Кем бҮлəк итсен инде миңа! Үзем сатып алдым.
в) - Улым, кҮлмəгеңнең сəдəфе(пуговица) тӨшкəн, тагып бирим əле(пришью-ка).
- Мə, əни, тиз бул, яме. Соңга калам.
- Хəзер, улым.
г) - Сиңа бу китапны бҮлəк итим əле, яме!
- ə Үзеңə?
- Үземнеке бар.
- Рəхмəт!
д) - Татарлар Җыелганда, табында бер Җырны Һаман ишетəм.
- Ничек?
- Болай:
Җырлыйк əле, Җырлыйк əле,
Җырлыйк əле, иптəшлəр.
Иптəшлəр Үзебезнеке,
Бəлки, гаеп итмəслəр.
- ə мин тагын берне белəм:
Җырлыйк əле, Җырлыйк əле,
Җырлыйк əле икене.
Җырламас идек икене,
Сез дусларым сӨйкемле.
5. Желание может выражаться сочетанием инфинитива на - ырга/-ергə, - рга/-ргə и вспомогательного глагола "иде":
бар-ырга иде - пойти бы
яз-арга иде - написать бы
əйт-ергə иде - сказать бы
аша-рга иде - покушать бы
очраш-ырга иде - встретиться бы
Поговорим немного:
а) - И-и-и, Галия, безнең группада укыган дуслар белəн очрашырга иде!
- Кемнəрне кҮрəсең килə?
- Барысын да!
- Шулай да?
- Салихны, Равилне, Разыяны, Камилне…
- Тагын?
- Тагынмы? Үзең белəсең…
- əйе шул, белəм.
б) - Кайтырга иде авылга, барырга иде имəнлеккə(дубняк), Җыярга иде Җилəк!
- ə нəрсə комачаулый?
- Тизрəк Җəй Җитсен иде. Балалар белəн кайтырбыз əле.
в) - КҮрергə иде шул язучыны, сӨйлəшергə иде Үзе белəн!
- Ник?
- Минем тормышымны ул каян белə икəн?
- Ничек? Синең тормышыңны?
- Ул язучы нəкъ минем тормышымны язган.
- Шулаймыни?
г) - Яңадан сабый (кечкенə) бала булырга иде!
- Ник инде?
- Кечкенə баланың бер кайгысы юк, борчулары юк.
- Алай мӨмкин тҮгел шул.
- əйе шул…
6. Желание может выражаться и формами глагола условного наклонения, иногда в сочетании со вспомогательными глаголами и соответствующей интонацией:
Их, шул вакытта минем киңəшчем булса! (Эх, был бы тогда у меня советчик!)
Тизрəк язлар Җитсə иде! (Скорее бы весна пришла!)
БҮген кинога бармасагыз да була (можно сегодня и не пойти в кино).
Немного диалогов с этими формами:
а) - Шул вакытта син булсаң…
- Нəрсə эшлəр идең?
- Ялгышмаган булыр идем.
б) - МӨнир, тизрəк əни кайтса иде инде, əйеме?
- əйе шул. əни тəмле ботка пешерер иде.
- Өчпочмак та!
- Кыстыбый да!
- Аш та!
- əйе шул!
в) - БҮген телевизорны карамасаң да була.
- Ник?
- Программада бер дə кызык əйбер юк.
г) - БҮген кибеткə бармасам да була.
- əйдə, барыйк инде!
- Юк, бармыйм. Катык-сӨт бар, икмəк бар, ит бар.
- ə мин киттем.
7. Желание может быть выражено и добавлением к повелительному наклонению II, III лица единственного и множественного чисел (килсен/нəр/, барсын/нар/) вспомогательного глагола "иде":
а) - əни, Рəсимə безгə килсен иде, əйеме?
- Үзеннəн сора. Килəсе килəме соң?
- Ярар.
б) - И-и-и, Хəлимə абыстай, безгə дə ходай бəхет бирсен иде!
- Шулай булсын иде, Тəнзилə.
в) - Сезнең дə телəклəрегез тормышка ашсын иде!(Пусть претворятся в жизнь твои желания!)
- Амин, Хəбирə абыстай!
г) - Бар идең Ык буена, тот идең балык, Җый идең Җилəк!
- Ник бармыйсың соң?
- Хəзер Ык андый тҮгел шул!
Сау булыгыз!
Сезгə татар телен ӨйрəнҮдə зур уңышлар телим.