Крыху счакаўшы, нібыта каб суцешыць яго, жанчына раптам сказала:
Я згатую абед?..
10
Спадцішка, толькі краёчкам вока сачыў ён, як жанчына абірае бульбу, і пакутліва думаў: ці павінен прыняць яду, што яна гатуе.
Цяпер якраз такі момант, калі патрэбны спакой і стрыманасць... Намеры жанчыны зразумелыя, і трэба адкінуць усякія ваганні, не цешыць сябе пустымі надзеямі, а зірнуць у вочы фактам і выпрацаваць рэальны план, як адсюль выбрацца. Абвінавачанні ў незаконных дзеяннях пакінем на потым... А голад толькі забівае волю... перашкаджае сабрацца з духам.
Але, з другога боку, калі ён катэгарычна не прымае цяперашняга становішча, відаць, яму трэба адмовіцца ад яды. Было б проста смешна абурацца і есці адначасна. Нават сабака, калі яго кормяць, падціскае хвост.
Але не будзем спяшацца... Навошта займаць такую рэзкую абарончую пазіцыю, пакуль невядома, як далёка збіраецца зайсці жанчына... He можа быць і гаворкі пра тое, каб браць ад яе хоць што-небудзь дарэмна... Трэба плаціць акуратна за ўсю яду... I калі грошы заплачаны, не будзеш адчуваць сябе ў даўгу, ніколечкі... Нават тэлевізійны каментатар боксу шмат разоў гаварыў, што атака найлепшая абарона.
Дык вось, знайшоўшы важкую прычыну, каб не адмаўляцца ад яды, ён уздыхнуў з палёгкаю. Раптам ён быццам зразумеў, злавіў нітачку думкі, якая ўвесь час выслізгвалася ў яго. Ці не пясок яго галоўны вораг? А калі гэтак, дык навошта дарэмна ставіць сабе нейкія невырашальныя задачы ну, напрыклад, прарывацца праз стальныя завалы ці яшчэ што-небудзь падобнае. Калі вераўчаныя лескі прыбралі, дык можна зрабіць драўляныя. Калі пясчаная сцяна вельмі крутая, можна яе скапаць, каб яна стала пакатая... Калі хоць трохі паварушыць мазгамі, дык усё і вырашаецца... Можа, гэта задужа проста, але калі гэтым спосабам можна хутка дасягнуць мэты, дык чым прасцей, тым лепей. Як відаць з прыкладу Калумбавага яйца, самае правільнае рашэнне часта бывае да смехаты простае. Калі толькі не баяцца цяжкасцяў... калі толькі змагацца напорыста... дык яшчэ нічога не страчана.
Жанчына наабірала бульбы, пакрышыла яе і рэдзьку з бацвіннем і высыпала ўсё ў жалезны кацёл, што вісеў над агнішчам. Яна беражліва выняла з поліэтыленавага мяшочка запалкі, распаліла агонь, схавала запалкі і зноў завязала мяшочак. Потым насыпала рысу ў дуршлаг і стала паліваць яго вадою. Напэўна, каб змыць пясок. Забулькатала ў катле варыва, непрыемна запахла рэдзькаю.
Вады, праўда, толькі крыха асталася, але, можа, вы твар апаласняце?
Ды не, чым твар абмываць, я лепей выпю...
Ой, даруйце... Вада, што піць, у другім месцы. Яна дастала з-пад умывальніка вялікі кацялок, уверчаны ў поліэтылен. Яна не вельмі халодная, але затое я яе пракіпяціла, каб можна было піць.
Але калі ані не пакінуць вады ў бачку, дык не будзе чым памыць посуд.
He, посуд я праціраю пяском, і ён становіцца зусім чысты.
З гэтымі словамі жанчына набрала каля акна прыгаршчы пяску, сыпнула яго ў талерку, што трымала ў руцэ, некалькі разоў шарганула талерку ўкруга і паказала яе мужчыну. Ён не разабраўся, ці стала яна чысцейшая, але падумаў, што, напэўна, стала. Ва ўсякім разе, такое выкарыстанне пяску зусім адпавядала яго даўнім уяўленням пра пясок.
Еў ён зноў пад парасонам. Вараная гародніна і вяленая рыба... На зубы пападаўся пясок. Яны маглі б разам паесці, калі б парасон быў падвешаны пад столь, падумаў ён, але сказаць пабаяўся, бо яна магла расцаніць гэта як спробу да збліжэння. Нізкага гатунку чай, нібыта моцны на выгляд, быў нясмачны.
Калі ён паеў, жанчына падсела да ўмывальніка і, накінуўшы на галаву кавалак поліэтылену, пачала цішком есці. Цяпер яна падобная на нейкае насякомае, падумаў ён. Няўжо яна думае ўвесь свой век гэтак жыць?.. Таму, хто наверсе, гэта толькі малюсенькі акравачак велізарнай зямлі, а з дна ямы не відаць нічога толькі бясконцы пясок ды неба... Аднастайнае жыццё, нібыта малюнак, што назаўсёды застыў у вачах... Жыццё адзінокае жанчыны, якой нават няма чаго ўспомніць, яна за ўсё жыццё ні ад кога не чула цёплага слова. У яе, напэўна, сэрца затрапяталася, як у дзяўчыны, калі ёй, нібыта робячы вялікае дабро, аддалі мяне, злавіўшы ў пастку...
Так шкада яе...
Яму захацелася сказаць што-небудзь жанчыне, і, каб неяк пачаць размову, ён вырашыў закурыць. Папраўдзе, поліэтылен тут прадмет найпершае патрэбы, без яго не абыдзешся. Колькі ні трымаў ён запаленую запалку каля цыгарэты, яна ніяк не разгаралася. Ён смактаў яе з усяе сілы, ажно шчокі ўцягваліся між зубамі, але, як ні стараўся, чуў толькі прысмак дыму. Дый гэты дым, тлуста-нікацінавы, толькі раздражняў язык, ніяк не замяняючы курэння. Настрой сапсаваўся, размова не клеілася, ды яму і самому расхацелася гаварыць з жанчынаю.
Саставіўшы на ток посуд, жанчына без спеху стала сыпаць на яго пясок. З намаганнем яна нясмела сказала:
Вы ведаеце... Пара ўжо пясок скідаць з гарышча...
Скідаць пясок? А-а, ну што ж, калі ласка... «А пры чым тут я? падумаў мужчына абыякава. Няхай гніюць бэлькі, няхай ломяцца падпоры мне дык які клопат?» Калі я вам замінаю, мне, можа, пайсці куды-небудзь?
Выбачайце, калі ласка, але...