Бачыце, я вучу вас пра Звышчалавека!
Звышчалавек - гэта сэнс зямлi. Няхай жа i воля вашая скажа: хай Звышчалавек будзе сэнсам зямлi!
Заклiнаю вас, братове мае, заставайцеся верныя зямлi i не верце таму, хто скажа вам пра надзямныя надзеi! Яны - атрутнiкi; няважна, цi ведаюць яны самi пра гэта.
Яны пагарджаюць жыццём; гэта тыя, што мруць i трацяць самыя сябе, ад якiх стамiлася зямля: хай яны прападуць!
Раней сама вялiкае блюзнерства было - зневажанне Бога, але Бог памёр, i блюзнерствы памерлi з iм разам. А сёння сама жудаснае злачынства - зневажаць зямлю i ўшаноўваць неспасцiгальнае вышэй за сэнс зямлi!
Калiсьцi душа з пагардай глядзела на цела; i тады чымсьцi найвышэйшым лiчылася гэтая пагарда. Душа прагнула бачыць зблажэлае цела, агiднае i галоднае, - так спадзявалася яна выбавiцца ад яго i ад зямлi.
О, тая душа сама была худая, агiдная i галодная: жорсткасць была ў сама высокай асалодзе гэтай душы.
Але скажыце мне, братове мае, што кажа ваша цела пра вашу душу? Цi не ёсць душа ваша ўбоства, i бруд, i жалю вартая задаволенасць?
Сапраўды, чалавек - гэта брудны паток. Трэба быць морам, каб увабраць брудны паток у сябе i не занячысцiцца.
Бачыце - я вучу вас пра Звышчалавека: ён - гэта мора, дзе можа захлынуцца ўся ваша вялiкая погардзь.
Што ёсць сама высокае, якое вы можаце перажыць? Гэта - часiна вялiкай пагарды: часiна, калi вашае шчасце робiцца вам такой самай гiдотай, як ваш розум i цнота.
Часiна, калi вы кажаце: "Што ёсць маё шчасце? Яно - убоства, i бруд, i жалю вартая самазадаволенасць. А маё шчасце павiнна быць такое, каб апраўдвала i самое жыццё!"
Часiна, калi вы кажаце: "Што ёсць мой розум? Цi дамагаецца ён ведаў, як леў сваёй ежы? Мой розум - убоства, i бруд, i жалю вартая самазадаволенасць!
Часiна, калi вы кажаце: "Што ёсць мая цнота? Яна яшчэ не змусiла мяне шалець. Як я стамiўся ад свайго зла i дабра! Усё гэта - убоства, i бруд, i жалю вартая самазадаволенасць!"
Часiна, калi вы кажаце: "Што ёсць справядлiвасць мая? Не бачу, каб быў я жар i вуголле. А справядлiвы - жар i вуголле!"
Часiна, калi вы кажаце: "Што ёсць мiлажальнасць мая? Хiба мiлажальнасць не крыж, да якога прыбiваюць таго, хто любiць людзей? Але мая мiлажальнасць - не ў крыжаваннi!"
Цi ж не вы казалi так? Цi ж не вы крычалi так? О, калi б я чуў, як крычалi вы так!
Не вашы грахi - ваша задаволенасць енчыць да неба, ваша скнарнасць у грэху вашым енчыць да неба!
Дзе ж тая маланка, каб лiзнула вас сваiмi языком? Дзе той шал, якiм вы прышчэплены мусiце быць?
Бачыце, я вучу вас пра Звышчалавека: ён - тая маланка, ён - гэты шал!"
Калi Заратустра сказаў сваю казань, нехта крыкнуў з натоўпу: "Досыць мы ўжо наслухалiся пра танцора на вяроўцы; дай нам пабачыць яго!" I вось людства смяялася з Заратустры. А скакун на вяроўцы, думаючы, што запрашаюць яго, пачаў свае штукi.
4
Заратустра глядзеў на людзей i дзiву даваўся. Пасля ён сказаў так:
"Чалавек - гэта вяроўка, напятая памiж жывёламi i Звышчалавекам, вяроўка над прорваю.
Небяспечна iсцi, небяспечна станавiцца на пераходзе, небяспечна азiрацца, небяспечна баяцца i спыняцца.
Велiчнае ў чалавеку тое, што ён мост, а не мэта: што вартае ў чалавеку любовi, дык гэта тое, што ён - пераход i захад.
Я люблю таго, хто не ўмее жыць iнакш, як у iмя свайго захаду, бо ён на пераходзе.
Я люблю таго, хто мае ў сабе вялiкую пагарду, бо ён - вялiкi шанавальнiк i страла палымянасцi, што тужыць па тым беразе.
Я люблю не таго, хто шукае за зоркамi прычыны загiнуць i стаць ахвярай, а таго, хто ахвяруе сабою зямлi, каб калi-небудзь яна зноў зрабiлася зямлёй Звышчалавека.
Я люблю таго, хто спазнае i спазнаваць хоча, каб калi-небудзь жыў Звышчалавек. Бо такога ён хоча захаду сабе.
Я люблю таго, хто працуе i вынаходзiць, каб пабудаваць жытло Звышчалавеку i падрыхтаваць яму зямлю, жывёл i раслiны: бо такога ён хоча захаду сабе.
Я люблю таго, хто любiць цноту сваю: бо цнота - гэта воля да захаду i страла палымянасцi.
Я люблю таго,
хто не пакiдае сабе анiводнай кроплi духу, а прагне быць цалкам духам сваёй цноты: так, нiбы дух, праходзiць ён па мосце.
Я люблю таго, хто з цноты сваёй робiць вабу i лёс: толькi дзеля сваёй цноты ён яшчэ хоча жыць i болей не жыць.
Я люблю таго, хто не хоча мець лiшне шмат цнотаў. Адна цнота - больш за дзве, бо яна той вузел, на якiм трымаецца лёс.
Я люблю таго, чыя душа раскiдае сябе, хто не хоча падзякi i сам не дзякуе: бо ён заўсёды дорыць i не хоча ацалiць сябе.
Я люблю таго, хто саромеецца, калi шчасцiць яму ў гульнi, i хто пытаецца ў сябе: няўжо я няшчасны гулец? - бо ён прагне страцiць усё.
Я люблю таго, хто кiдае залатыя словы наперадзе ўчынкаў сваiх i заўсёды робiць больш, чым абяцае: бо ён хоча захаду сабе.
Я люблю таго, хто апраўдвае будучыя пакаленнi, а мiнулым дае збавенне, бо ён хоча пагiбелi ад сённяшнiх.
Я люблю таго, хто карае Бога свайго, бо ён свайго Бога любiць: бо ён мае загiнуць ад гневу Бога свайго.
Я люблю таго, чыя душа глыбокая нават у сваiх пошасцях; хто можа загiнуць ад малога выпрабавання: самохаць iдзе ён па мосце.
Я люблю таго, чыя душа перапоўнена так, што ён забывае сябе i ўбiрае ў сябе ўсе рэчы: так усе рэчы нясуць яму захад.