Шрифт
Фон
На жалейцэ
I
З шумам бораў, ясакораў,
Ой, гаю, ой, гаю,
На жалейцы-дабрадзейцы
Думку дум зайграю.
Ой, зайграю, запытаю,
За што, за якое
Плачуць песьні, як ня трэсьне
Сэрца маладое?
Ці у маці я дзіцяцей
Ня быў, не хаваўся?
Ці замала уздыхала,
Як зь ёю прашчаўся?
Ці ніколі ня меў долі
У чужой хаціне,
Ці я ў полі ня меў волі
Пры чужой скаціне?
Ці мо сілы, Божа мілы,
Калі не хапала,
Як з сахою ці з касою
Ваюю, бывала?..
Ці ж то гэта, там, празь леты,
Як умру з надзеяй,
Мае косьці ў дзікай злосьці
Вецер не разьвее?
Не разьвее, не расьсее,
Каб і сьлед ня ўзьняўся,
То гаротны і маркотны
Па сьвеце бадзяўся?
Эх, жалейка-дабрадзейка,
За што, за якое
Плачуць песьні, як ня трэсьне
Сэрца маладое?
II
Я ня пушчаю сьпяваю
Песьні-казкі аб Дунаю,
Хоць-та сэрца з пушчай рвецца,
А пад грушаю пахілай,
Што над бацькаўскай магілай,
Граю толькі на жалейцы.
Я ня звон, што час нам ліча
I на веча праўду кліча,
Хоць-та сэрца звонам бецца,
А па шчасьці пахаваным,
Над ракою, пад туманам
Граю толькі на жалейцы.
Я ня вецер вольны, спраўны,
Што пяе свабодай слаўнай,
Хоць-та сэрца к славе рвецца,
А ў цянётах павучыных,
На расстайных пуцявінах
Граю толькі на жалейцы.
Не на гусьлях звонкіх баю
Аб забраным недзе краю,
Хоць-та сэрца к гусльям рвецца,
А на спасьвеным узгорку,
Углядаючыся ў зорку,
Граю толькі на жалейцы.
Я ня гром, што сьветы крыша
I людзям законы піша,
Хоць-та сэрца громам бецца,
А паціху, чуць чуваці,
У чужой забыты хаце,
Граю толькі на жалейцы.
Граю, граю і чакаю
Ўсходу сонца з-за Дунаю,
Калі мора ўскалыхнецца,
Калі песьню, гімн вясёлы
Нашым нівам, нашым сёлам
Я зайграю на жалейцы.
Каб я князем быў
Каб я князем быў ўладарным
Гэтых ніў і хат,
Быў бы князем гаспадарным,
Вёў бы добры лад;
На пасадным мейсцы б селі
Права і закон,
Праўду вечную ўсе б мелі
Вечавы свой звон.
Не цягнуў бы я з падданых
Крыўдай соль і хлеб,
Кожны сам сабе ад рана
Малаціў бы цэп.
Каб я сонцам залацістым
Плаваў над зямлёй,
Быў бы сонейкам вячыстым
Летам і зімой.
Не лажыўся б на разлогі
Непраглядны цень,
Асьвятляў бы ўсе дарогі
Ўночы і удзень.
Гадаваў бы ў вечным цьвеце
Поле і лугі,
Распаліў бы ўсе на сьвеце
Путы-ланцугі.
Каб я рэчкай быў міжгорнай
На зямлі маёй,
Быў бы рэчкай жыватворнай
Для старонкі ўсёй.
Ажыўляючай крыніцай
Быў бы наяву,
Чыстай, шклістаю вадзіцай
Змыў бы сон-траву.
На засушаныя кветкі
Клаўся бы расой
I каціўся б праз палеткі
Сьветлай паласой.
Каб я птушкай быў крылатай,
Пець і лётаць мог,
Быў бы птушкай незаклятай,
Па расе ня сох.
Груганом бы я ня крумкаў,
Не наводзіў сьлёз,
А на крыльлях нашу думку
Да Бога б панёс.
Крыўду-ведзьму нашых межаў
Беднату і цьму,
Ўсё б папраўдзе, як належа,
Вылічыў яму
Песьня сонцу
Вольным гоманам хвоек высокіх,
Туманамі санлівых нізін,
Казкай векаў блізкіх і далёкіх
Клічам, сонца, цябе як адзін!
Распусьці залацістыя косы,
Схаладзелы загон ацяплі,
Аквяці лугавыя пакосы,
Ўсходы новыя сей на зямлі.
Зь непатульнай, пакорнай зямліцай
Заручыся, шлюб вечны вазьмі,
Разьлівайся люстранай крыніцай
Між даламі, гарамі, людзьмі
Рассыпайся па сёлах, па нівах
Брыльяньцістай ажыўчай расой;
У вясёлках купайся цьвятлівых,
Ласкай сэрца, душу супакой
Як у сьвята купальскае, сонца,
Свой жывы абнаўляеш паглёд,
Аднаві славу нашай старонцы,
Аднаві яе сумны народ!
Хай нам явары вечныя думы,
Думы-байкі шасьцяць, шалясьцяць,
І нясуцца хай гэтыя шумы,
Па бел-сьвету ляцяць, хай ляцяць!..
Дык глянь з хорамаў вольных, высокіх
Да крывіцкіх туманных нізін
Казкай векаў блізкіх і далёкіх
Клічам, сонца, цябе як адзін!
Песьня-байка
З-за далёку, із усходу
Віхар мчыцца ў непагоду,
Байкі сее маладые;
Думка чуе, думка ные
Ціха Бачце: штось віднее,
Льецца нейкая надзея,
Штосьці едзе з новым сватам,
З новым шлюбам с хаты ў хату
Скінь лахманец непазорны.
Пыл згані з ваконцаў чорны,
Пыл змяці хутчэй з ваконца,
Шэпні-клікні: сонцэ! сонцэ!..
Бытцам с песьняй, бытцам з ласкай,
С чараўніцкай нейкай казкай
З-за далёку, із усходу
Віхар мчыцца ў непагоду
Прад сьвітаньнем
Ціха Бачце: штось варушыцца,
Штось паўстаці хоча;
Перажытасьць гнецца, крушыцца,
Новы сьвет шапоча.
Сонца зь цемрамі змагаецца;
Мох зьлятае з хат і пунь;
Даль за даляй ажыўляецца;
Ўсходзе ядраная рунь.
Дрыгацяць напасьці-пошасьці,
Аціхаюць совы,
Разьнімаюцца з паношасьцей
Крыльлі гругановы.
На курганішчы спускаюцца
Туманы жывой расой
I па пустках расплываюцца
Бесканечнай паласой.
Доляй-мачыхай прыдаўленых
Зоры аклікаюць,
Ля магілішч акрываўленых
Валахі чакаюць.
Маладая Беларусь
Вольны вецер напеў вольных песень табе,
Бор зялёны ўзьняў дружным гоманам,
Сонца полымем вызвала к слаўнай сяўбе,
Зоры веру ўлілі сілам зломаным.
І ў час буры, нягод і вялікіх надзей,
Зацьвіла, расьцьвіла даўгажданая
І крыніцай жывой над айчызнай сваей
Паплыла, пацякла неспыняная.
Паплыла, пацякла зь сьветлай казкай жыцьця
Полем, лесам, гарой і далінаю
З свойскіх кветак-пралесак карона твая,
Ўся сама ясната лебядзіная.
Зіхаціш і гусьлярскаю песьняй зьвініш,
Узьнімаеш мінуўшчыну даўнюю;
Час сягоньняшні уперад ісьці не пыніш
І глядзіш сьмела ў будучнасьць тайную.
Сьмела ў сонца ідзеш, як жывы агняцьвет,
Сееш ласкавы сны залацістыя;
Не пужае сумежны дакучны сусед,
Не пужае пуціна цярністая.
Ад мяжы да мяжы, ад капца да капца
Абнаўленьня павевы расходзяцца,
Абнімае душу без граніц, без канца
Маці-радасьць, што лепшы дзень родзіцца.
Ўжо ня так тапары у зялёным бары
Хвойкі валяць зімой маразянаю,
Ўжо ня так касары ад зары да зары
Летам звоняць касой адкляпанаю.
Значан гарт у руках, чутна песьня бязь сьлёз,
Грудзі славы надзеяй калышуцца,
Ў кнігі новы закон ёмка пёрамі з кос
Наўсяды людзьмі новымі пішацца.
Расьцьвітай жа, узьнімай на арліных крылах
Душы, сэрцы і думы заспаныя,
Вызывай, выклікай на вялікі прасьцяг
Сілу, ведзьмай-пятлёй не чапаную.
Высылай, рассылай на край сьвет пасланцоў,
Як з гнязда сакалінага сокалаў,
Хай лятуць, далятуць да байцоў-удальцоў,
Хай грымяць весткай добраю ўвокала.
Годзе ў полі, ў лясах ты, старонка, і так
Сіратой начавала забытаю,
Годзе выпіў крыві з сэрца крыўды чарвяк,
Косьці вецер тачыў непакрытыя.
Падымайся зь нізін, сакаліна сямя,
Над крыжамі бацькоў, над нягодамі;
Занімай, Беларусь, маладая мая,
Свой пачэсны пасад між народамі!..
Шрифт
Фон