Яны няўтомна шпацыравалi па вулiцы, хадзiлi пад вокнамi, згуртаваным натоўпам стаялi ў часе адпяваньня нябожчыцы ў царкве, перапiсвалi зьвесткi аб прыежджых у зэльвенскiм гатэльчыку. Ня ведаю, чаго ў падсуседзкiх позiрках было болей: удзячнасьцi да нас, "недобитых националистов", што неяк пацьвярджалi неабходнасьць iхняга йснаваньня i дапамагалi атрымлiваць новыя званьнi i ўзнагароды, гэтае ўдзячнасьцi, або прыкрасьцi, што "главная националистка" i тут нашкодзiла: памерла акурат так, каб у iх прапалi выхадныя.
Далiкатнасьць падсуседзяў ня ведала межаў. Калi сын Ларысы Антонаўны, беластоцкi лiтаратар Юрка Генiюш прыцiшана чытаў мне зь сябрамi на ганку свой верш "Чаму я чорны, мама?", двое ў цывiльным падышлi да яго амаль усутыч i сталi за плячыма. Хацелi закруцiць "выкормышу" рукi й кiнуць у варанок? У аднаго зь iхнiх калегаў, нястомнага фатографа з партрэтным аб'ектывам, Вольга Iпатава запыталася, якi орган друку ён прадстаўляе, i той замест адказу шчоўкнуў i яе.
Цiкава, як называлася ў iх тая апэрацыя? "Крыж"? Цi мо якая-небудзь "Незабудка"? Цi "Прусакi", як назваў бы яе я сам? Але як бы яна нi звалася, увесь плян ейным кiраўнiкам выканаць не ўдалося: спробы ўгаварыць цi змусiць везьцi труну й вялiкi драўляны крыж на машыне былi марныя. Увесь няблiзкi шлях да зэльвенскiх кладоў труну несьлi на руках. Сьледам iшла ўся Зэльва. Бел-чырвона-белых сьцягоў не было. Да iх мы тады яшчэ не дарасьлi.
Над сьвежаю магiлай я прачытаў напiсаны на сьмерць паэткi верш Сержука Сокалава, якi яшчэ не пiсаў песень i ня меў у прозьвiшчы ваярскага прыдомку, але Воюшам ужо быў.
Гучала лера мiлагучным ранкам,
Каб сьпевам вольнай Бацькаўшчыны стаць,
Каб Вашы песьнi вечная Зэльвянка
Магла вякамi голасна пяяць.
Вясновы вецер сьлёзы нам астудзiць,
I зубы сьцяць шчэ прыйдзецца ня раз,
Каб голасна сказаць на поўны грудзi:
Над памяцьцю ня мае ўлады час.
Пасьля нягод, чужыны, ператрусак,
Пасьля таго, пра што маўчаць гады,
Вы здолелi мiж iншых беларусак
Застацца Беларускай назаўжды.
7 красавiка 1990 г.