Дьэ ким билэр ээ, истэр тухары, миэстэ суох дии тураллар ээ. Кырдьаҕастар интэринээттэригэр уочаракка тура сатаан баран, бары манна кэлэн көмүскэл көрдүүр буоллулар дии. Ити кимий, аймаҕыҥ дуо, Дуся?
Кэргэним ырааҕынан балта Евгения. Миигин, саҥаһын, манна баарбын истэн билэ-көрө кэлбит быһыыта. Дьиэбитин сөбүлээн ахан барда. Ити кыыс эдэр эрдэҕиттэн диэххэ сөп, чэ 90-с сыллартан саҕаланнаҕа дии, аныгы баай ыалларга дьиэлэрин-уоттарын көрөөччүнэн үлэлии сылдьыбыта. Бэйэтэ оҕо саадын иитээччитэ идэлээх, педагогическайы бүтэрбитэ. Кэлин биир баай ыалга уһуннук олордо, сураҕа. Оттон бу күннэргэ, саҥа хаһаайкатын кытта тапсыбакка, таһырдьа үүрүллүбүт.
Айыбыын, дьэ буолар да эбит, олох киинэҕэ курдук диэбэккин дуо?! Ити аныгы сериалларга араас остуоруйалары көрдөрөллөр дии, горничнайдар диэн ааттаах дьахталлар тустарынан. Атын ханна да барар сирэ суох буолаахтаабыт дуо, оҕо-уруу, кэргэн тэриммэтэх киһи дуо эмиэ?
Суох, соҕотох, кырыйда итинник. 60-нун туолбут, ол саатар хаһаайына огдообо хаалан баран, саҥа кэргэннэммит эбит. Огдооболоон да, сыл да буолбатах быһыылаах. Кэргэнэ ыалдьа сытыаҕыттан ол дьахтары аҕалар этэ диир. Иэдээн дии: кэргэнэ иккис этээскэ оронтон турбат буола ыалдьа сытар үһү, киһитэ аллараа этээскэ ол көссүү дьахтарын сирэйэ-хараҕа суох аҕалар эбит. Евгения сөбүлээбэтин биллэрэр эбит эрдэттэн, ол иһин дьиэҕэ хаһаайка курдук киирдэ даҕаны, аан бастаан киниттэн босхоломмут. Саҥа хотун бастакы нүөмэрдээх укааһыгар түбэстим диир. Эдэрчи буо, 40-лаах дьахтар быһыылаах. Хайдах эрэ көмөлөспүт киһии Евдокия Федотовна ыксаатаҕына буоларыныы, төттөрү-таары хаамыталаата.
Люция Павловнаҕа этэ сылдьыаҕым. Үнүр киириэн баҕалаахтар испииһэктэрэ диэни, бэрт уһуну тэлимнэтэр этэ. Киһи ыйытыан да табыгаһа суох курдук.
Били Мавра Петровна оннугар киирдэхтэрэ дии.
Сонно буоллаҕа. Бээһээ Ниналыын кэпсэтэ сылдьыбытым. Саҥа кэлбиттэртэн киллэрбиттэр. Уоллаах эрээри, онто улахан иэскэ киллэрэн, дьиэтэ суох хаалбыт барахсан киирбит.
Оо дьэ, араас кыһалҕа элбэҕэ бөҕө. Евгения билигин бииргэ төрөөбүт быраатын аахха баар эбит, кийиитим олох сөбүлээбэт, иһитин-хомуоһун тыаһа ыраатта диир. Ол иһин дьоҥҥо мэһэйдээмээри атын сири көрдөнөр.
Оннук буолумуна, өбүгэлэрбит «Уруу ырааҕа, уу чугаһа ордук» диэн олох муудараһын эттэхтэрэ. Төһө даҕаны хаан-уруу аймахтарыҥ буолтун иһин, бииргэ олоруохха диэтэххэ айыкка, доҕор. Төһө да соҕотоҕуҥ иһин, туспа хаһаайыстыба курдук сананаҕын бээ Эдьиийим аны сайын тэлгэһэбитигэр баран сайылыахпыт диэн ымсыырдар. Тэлгэһэбин ахтабын бөҕө, сайын, арааһа, барыахха сөбө буолуо дии санаатым. Саҥа күтүөппүтүн арыаллаан, кыргыттар тиийиэхпит дии, Ольга мичээрдээтэ.
Оттон ол күтүөккүн көрө хаһан бара сылдьаҕын маннааҕы дьиэлэригэр?
Ээ, ыал көһөн кэлбит дии. Уола аах икки оҕолорун илдьэ. Уоскуйа түстүннэр, оннуларын буллуннар дии саныы сылдьабын. Ону баран ыйан-кэрдэн, сэмэлээн эмиэ куһаҕан эдьиий аатырыам. Күтүөт да сууллан түһүө, аны кырдьаҕастар дьиэлэригэр манныктаах эбиппит дуу диэн. Туох ааттаах түбүктээх дьахтары ылбыппыный диэн, аны эдьиийбин утааран туруо.
Оттон тиийээт хамаандалыаҥ суоҕа дии, саҥа киһиттэн туттунуоҥ, Евдокия дьукааҕын саҥа көрбүт киһилии, үөрэтэрдии көрөн олордо.
* * *
Максим, ити саатар биирдэ эрдэ кэлэн бараҥҥын төлөпүөнү туора ууран эриэххин. Уолаттаргын мөҕөҕүн, бэйэҥ атын холобуру көрдөрөҕүн, Ангелина Максима чэйдииригэр остуолга саҥата суох олорсо сатаан баран, бүгүн да туох да кэпсэтии тахсыа суох дии санаата.
Тугу кэпсэтэ сатыыргын өйдөөбөппүн ээ. Барыта быһаарыллан эрэр, Саасканы кытта барсыам вахтовайга. Харчы суох диэн тахсаҕын уонна дьиэттэн тахсан тэйээри гыннахха айдаара олороҕун! Максим эмискэ ойон турда, өссө остуол атаҕын тэбэн саайда.
Аргыый Ангелина соһуйан харахтарын кэҥэппитинэн туран хаалла.
Оҕолоро барахсаттар утуйан буккураһа сыталлар. Киэһэ аайы аҕаларын күүтэн тахсаллар этэ, билигин син биир эрдэ кэлбэтин иһин, ыйыппат да буолбуттар. Өссө бэҕэһээ Павлик: «Ийээ, биһигини «Теремоктан» биирдэ эмит аҕабыт ылбат дуо? Коленька «пахай, эһиги аҕата суоххут дуо? диэбитэ. Эбэтэр саҥа эһэбит ыллын ээ, ол эрээри кини кырдьаҕас дии», диэн баран тугу эрэ толкуйдаабыттыы, төбөтүн тарбанаахтаабыта. Туох да диэбит иһин, Максим кэнники кэмҥэ наһаа уларыйда. Дьиэтигэр ыалдьыт курдук таарыйан эрэ ааһар курдук. Өрөөтөҕүнэ, массыына хасыһар аатыран ханна эрэ гаражтарынан сылдьар. Биирдэ эмит алҕас эрдэ кэлэн хааллаҕына, кэпсэтээри гыннахха итинник.
Уолаттар биэс саастарын туоллулар. Эр киһи аатыран аҕаларын батыһыах, кинини кытта онно-манна сылдьыах баҕалара баһаам да, киһилэрэ аара хааман иһэн төбөлөрүттэн имэрийэн ааһар. Алтыһыыта бүттэҕэ ол. Дьиэтэ суоҕуттан, наар куортамҥа олорортон сылайбыт аатырар. Урут ипотекаҕа киирэн дьиэни быһаарыныахха диэбити истибэтэҕэ, сыаналаах массыынаны атыылаһарыгар кирэдьииккэ киирбитэ.
Билигин, тугу да толкуйдаан көрбөккө, «дьоҥҥутугар көһүҥ, хаһан бараҕыт?» диэн өссө ыксатыылаах. Таптыыр кэргэҥҥэ курдук сыһыан эмиэ мэлийбит. Ангелина Максима олус уларыйбытын туһунан үнүр дьүөгэтигэр Линаҕа эппитигэр, «оо дьэ, эн аргыый наллаан сырыттаҕыҥ бу, киһиҥ бука атын дьахтардаммыта буолуо» диэн саайбыта. Ангелина онно туох диэҕин билбэтэҕэ, арай, санаата оонньуура өссө эбиллибитэ.
Ааранан Луиза Никитична кинилэртэн санаарҕаан эрэйи көрөрүттэн ыксыы саныыр. Максим ийэтэ сиэннэрин туһугар тугу баҕарар гынарга бэлэмин билэр, кинилэртэн биир тылы ыйыппакка, дьонун соҥнуу олордоҕо ити.
* * *
Ыксаама, Максим. Биирдэ ийэҕэр кэлэн бараҥҥын. Эн Ангелинаҕар сыһыаҥҥын таһыттан хомойо көрөбүн. Кыратык даҕаны дьиэҕэр тохтуу түһэн көмөлөһө түһүөххүн, уолаттаргын кытта дьарыктаныаххын. Оҕолоруҥ утуйуохтарыгар диэри түннүккэ олороллор үһү дии, эйигин кэтэһэн
Эһиги иккиэн биири лэбий да лэбий. Оттон быһаарыннаҕым дии, туспа баран үлэлээн кэлэргэ. Аймалҕаны тартаххытый. Атын эр дьон турдулар да, баран хаалаллар дии. Дьиэбэр барыахпын да баҕарбаппын, Ангелина син биир нуойдуу көрсүө, сүгүн да чэйин иһэрдиэ суоҕа. Аныгы өрөбүлгэ көһөртүөҕүм, ону этээри кэллим. Бу үлүгэр улахан дьиэлэнэн олорон сиэннэргин ылымаары гынаҕын дуу? Оччоҕо бардыннар тыаҕа, салгыҥҥа, анараа эбээлэригэр. Максим суотабайыттан илиитин араарбакка олорон ийэтин кытта чэйдээбитэ буолла.
Инньэ диэбэппин ээ, Максим. Ангелинаҥ тугу үлэлээри тыаҕа барыаҕай, онно бэйэлэрэ нэһиилэ олороллорун бэйэҥ билэҕин.
Чэ оччоҕо, кэпсэтии бүттэ, ийээ. Сиэннэриҥ өрөбүлгэ эбээлээх эһээлэригэр көһөн кэлиэхтэрэ. Хата, бэрэскиигин, кэтилиэккин хаһаанан оҥостон кэбис. Онтон-мантан санаарҕыы олорума, Максим ситэри чэйин да испэккэ, тахсан барбыта.
Ити уол дьэ үчүгэйкээн кыыска түбэһэн баран, туох да сүнньэ суох буккулла сылдьар. Аҕатын үлэһитин, дьиэҕэ-уокка бүгүрүтүн иҥэриммэтэх курдук. Дьаакып барахсан элбэх саҥата суох сылдьан, барытын бүтэрэн-оһорон, булан-талан үтүө киһи этэ буоллаҕа. Максимы улаатар сааһыгар оройуон киинигэр физмат оскуолаҕа ыытан кэбиһэн сыыстарбыттар дуу? Ол үөрэнэ сылдьан, дьиэтигэр сынньана таҕыстаҕына көмпүүтэртэн арахпакка мөҕүллээччи. Дьаакып аны майгытынан сымнаҕас этэ, уолун дьаһайа сатаан баран, бэйэтэ оҥорбут-туппут, бүтэрбит буолааччы. Кыыстара Оксана эмиэ олус атаахтык иитиллибит оҕоҕо киирсэрэ буолуо. Оннук улааппыта. Таҥара көмөтүнэн, эмиэ бэрт уолга тахсан баран, эдэрэ бэрт буолан дуу, онтун суолталаабат быһыылаах.
Иван Данилович Ангелиналаах көһөн кэлэллэрин биир тыла суох өйөөбүтэ. Кыыһыгар эппит буолуохтаах, анарааҥҥыта, таайдахха, олус биһирии ылыммата ини. Тыый, Настяттан сурук кэлэн түстэ. Эмиэ, туох эрэ диэн дьээбэлээри гыннаҕа Таайбыт курдук, «Убаастабыллаах Иван Данилович, Луиза Никитична, эһиги билсибит «Көмүс күһүн» түмсүүгүт сынньалаҥ киэһэбитигэр күүтэбит. Эҕэрдэлиэхпитин баҕарабыт, ханна буоларын, чааһын этиэхпит» диэннээхтэр. «Мустар сир булбакка сылдьабыт. Буолар түбэлтэтигэр Иван Даниловичкын тоҕонохтонон баран кэл эрэ, Луиза. Илэ көрөн, биһиги, өссө да соҕотохтор, эрэлбит күүһүрээрэй?!» диэбит Настя. Ээ, ким билэр, Иван Данилович наһаа баран испэтэ буолуо. «Ватсап да бөлөҕөр хайдах киирэн хаалбытым буолла, бука, эйигин көрсөр ыйаахпар ини» диэн күлэн эрэрэ. Куоракка олорор табаарыстара ыйыппакка да киллэрбиттэр үһү. Дьэ, кырдьык, бу миигин, кыһалҕалаах бэйэлээх тыа дьахтарын, көһөрөн киллэрэр быатыгар эбит.