Онно эрэ илиибэр тугу тутан олорорбун өйдөөбүтүм. Ытыспар ыга туппут кыракый саппыйабын муннубар даҕайан сыллаан ылбытым. Туох эрэ олус сылаас төбөм оройуттан тилэхпэр тиийэ сүүрбүтэ, сүрэҕим ыарыылаахтык ыга кымаахтаабыта. Харахпар ийэм, аҕам, балтыларым, эбэм эмээхсин көстүбүттэрэ, муннубар түптэ, саҥа тыллан эрэр хатыҥ сэбирдэҕин сыттара биллибитэ, кулгаахпар бииргэ үөрэммит оҕолорум айдааннара охсуллан ааспыта
Биирдэ өйдөммүтүм: хараҕым уу-хаар баhыллан ытаан сыҥырҕыы олорорум
Табаарыстарым, дойдутун ахтылҕанын таhаардын диэн буолуо, ким да кэлэн мэhэйдэспэтэҕэ. Мин килэччи көрөн өөр да өр сыппытым. Элбэҕи санаабытым быhыылааҕа да, биири дьэҥкэтик өйдөөбүтүм: мин бу үтүгэнтэн хайаан да дойдубар тыыннаах төннүөм диэн. Уонна олус кытаанахтык утуйан хаалбытым.
Түhээн Бүлүү эбэбэр сөтүөлээн чомполоно сылдьарым: дойдум күнэ сырылаччы тыгара, мин олус дьоллоохтук күлэ-күлэ ууну ытыhынан таhыйан ыhыахтанарым
Ити күнтэн ылата мин кынаттаммыт курдугум Өйүм-санаам дьэҥкэрэн, күүспэр күүс эбиллэн, саллаат олоҕун араас моhолун этэҥҥэ туораан испитим.
Кандагар чугаhыгар баар кыракый кишлагы ылыыга олус кырыктаах кыргыhыы буолбута. Командирбыт кыргыhыы ортотугар өстөөх буулдьатыгар табыллан суох буолбута. Командира суох хаалбыт саллааттар чыhыыра ибиирэн олорор буулдьа ардаҕын анныгар төбөтө суох хаалбыт дьон кэриэтэ этибит.
«Дуухтар» тугу гыналларын кэтэhэ сыттахпытына, арай дэриэбинэ диэкиттэн ып-ыраастык нууччалыы:
Сынки, родные, вперед! диэн дьахтар хаhыыта иhиллибитэ.
Умса түhэн, сыаптаан сытар саллааттар кэккэлэрэ биирдэ өрө үллэх гыммыта да, бары ойон туран ытыалыы-ытыалыы иннибит диэки түhүнэн кэбиспиппитин өйдөөбөккө да хаалбыппыт. Кыл түгэнигэр кишлагы атаакалаан ылбыппыт. Ол курдук биhиэхэ «Төрөөбүт дойду», «Сойуус» диэн өйдөбүллэр олус күүстээхтэрэ. Кэлин билбиппит, били хаhыытаабыт дьахтар бу кишлакка оҕолорго нуучча тылын үөрэтэ сылдьар эбит этэ. Сааhыра барбыт, олохтоох тыллаах-өстөөх дьахтар биhиэхэ «Родина-мать зовет!» диэн былакаат уобараhа буолан көстүбүтэ. Дьылҕа ханнык ыйааҕа, олох ханнык суола кинини итиччэ ыраах тэлэhиппитэ буолла?
Ити кэнниттэн, биир сарсыарда утуйа сыттахпына, ким эрэ ыарыылаах баҕайытык уолукпуттан өрө ыйаан таhаарбыта.
Көрбүтүм ыга кыыhырбыт сирэйдээх полкам командира Ничепуренко маат-муут бөҕөтүн түhэрэн, миигин сахсыйа турара. Казармалары кэрийэ сылдьан, мин аhаҕас уолукпун көрөн тохтообут этэ.
Сволочь, травкой увлекаешься? Идиот, знаешь кто ты после этого? дии-дии миигин саппыйам быатыттан тардыалаабыта.
Быам солко буолан моонньубар быhа кииртэ да, хата быстыбатаҕа.
Баарбын-суохпун былдьатан эрэр киhи, дьэ өйдөнөн, төттөрү тардыалаhан чиччигинээбитим, кэлэҕэйдии-кэлэҕэйдии быhаарааччы буолбутум:
Э-э-это не ты-ты-травка, э-это земля, зы-зы-земля, земля, ну это почва
Какая такая почва? Сними немедленно!
Мин туох иhин устар санаам суоҕа, мүччү туттаран туора ойбутум.
Ванёк, объясни ты толком, что у тебя? Отдай сюда! айдааҥҥа үмүөрүспүт саллааттар ортолоруттан сержаным кыттыспыта.
Ни за что! Бу мин буорум, это моя земля, это моя эльгяйская земля! Никому её не отдам! мин ыксаан саппыйабын устан кэннибэр туппутум.
А ну, покажи! полк командира илиитин ууммута.
Мин саараан баран, быстыам дуу, ойдуом дуу, биэрдэҕим дии.
Только обратно верните диэхтээбитим.
Он ещё тут условия диктует! Ну и порядки у вас! Ничепуренко ылан быаны өhүлэ тардан, тарбаҕын төбөтүнэн буорбун кымыстаан ылан, муннугар даҕайбыта, ытыhыгар кутан имиппитэ, онтон тылын төрдүгэр ууран амсайан көрбүтэ.
Өйдөөбөтөхтүү мин диэки чыпчыҥнаабыта:
И, правда, земля! Откуда она у тебя и зачем?
Это мне одноклассницы из Союза отправили, диэт, мин саппыйабын ылаары тарбачыспытым.
Сержаным урут түhэн эhэ охсон ылбыта уонна:
Эх, ты У тебя земля Союза, и ты молчал? Ну, якут, ты даешь! А если тебя убьют, наша земля духам попадет? Нетушки, дорогой, эта святая земля Союза должна охраняться всеми, а не одним Иваном Тыасытовым, диэбитэ.
Мин сүрдээҕин хараастыбытым да, тула эргийбит табаарыстарым харахтарын көрөн тохтообутум.
Ол көрүүгэ араас баара: сөҕүү-махтайыы, ордугурҕааhын, кэлэйии Бары ити кып-кыра эрээри, олус улахан суолталаммыт саппыйаны ылан көрүөхтэрин баҕарбыттара. Буор буортан туох уратылаах буолуой? Афганистан буоруттан атына суоҕа буолуо да, ити аҕыйах кымаах буор бүтүн Сойуус суолталаммыта. Ол Сойууска мин Сахам сирэ эрэ киириэ дуо
Биир сүбэнэн саппыйаны сейфэҕэ хатаабыттара.
Ол күнтэн ылата блокпостарынан тарҕаhар саллааттар докумуоннарын туттарар кэмнэригэр саппыйаны ылан илииттэн илиигэ бэрсэн эргитэр идэлэммиттэрэ. Ким оннук өй укпута буолла, ол оннук кэhиллибэт ытык үгэс буолбута.
Ити сиэри-туому толорон баран, биhиги отделение биир күн сэттис нүөмэрдээх блокпоска олорбут саллааттары солбуйа барбыппыт. Ол дьуhуурустубаҕа сатамматахпыт. Дуухтар биhиэхэ саба түспүттэрэ. Түүн да, күнүс да сынньалаҥ биэрбэккэ, имири эhэр санаалаах кэлэн түhэ турбуттара. Тиhэх Полетаев биhикки хаалбыппыт. Мин атахпар бааhырбытым. Полетаевым барахсан ытыалаhарын быыhыгар кэлэн миэхэ көх-нэм буолара. Бүтэhигэр:
Ванёк, кажется назад нам путь заказан, не забудь оставить последнюю пулю себе диэхтээбитэ.
Түүнү быhа ытыаласпыта, сарсыарданан ах барбыта
Мин да ботуруоннарым бүппүттэрэ, атын сиртэн баран көрдүүр кыах суоҕа. Автомат саабын биирдиилээн ытарга туруоран баран, түөспэр ууран сыппытым. Төhө өр сыппытым эбитэ буолла, билбит суох Дуухтар бары өллүлэр диэн тыас хомуммуттара быhыылаах. Уум суоҕа, тамаҕым хатара сүрдээҕэ, сотору-сотору өйбүн сүтэрэрим.
Өйдөнөн кэллэхпинэ, амырыын хартыына этэ. Ип-итии, ол дойду күнэ олох киhи оройугар тыгара Аттыбар табаарыстарым өлүктэрэ истэрэ сараччы үллэн, бэйэлэрэ өhөччү көҕөрөн, сыт-сымар, дьүhүн-бодо буолан сытаахтыыллара. Аата-ахсаана суох сахсырҕа үөрэ сааҕыначчы көтөрө.
Ол сытан туох ааттаах улахан сахсырҕата үрдүбэр ыйанна диэн санаалаах өйдөнөн кэлбитим: биhиги вертушкабыт кэлэн олороору салбахтарынан сапсына турара. Тыыннаахпын биллэрээри илиибинэн сапсыйа сатаабытым да, сэниэ суоҕа. Туох баар күүспүн мунньунан, автомат саабын халбары анньан ыга туппут тардарбын бэрт эрэйинэн төлөрүппүтүм. Син өйдөөн көрбүт этилэр.
Ити кэннэ Ташкеҥҥа госпитальга биирдэ өйдөммүтүм. Арыый буолан баран, тумбочкам үрдүттэн саппыйабын булан ылбытым
Били мааҕын солуута суох тылга тииhэн, күлэн саhыгыраhа олорбут кыргыттар ах барбыппыт. Уйбаанчыкпытын саҥа көрбүттүү одууласпыппыт. Сэнии көрбүт кыракый Уйбаанчыкпыт олоҥхо бухатыыра буолан тупсан, киэркэйэн көстүбүтэ.
Уолбут ырбаахытын тимэҕин сүөрэн, киртийэн өҥө-түүтэ биллибэт буолбут саппыйаны хостоон Эльвираҕа ууммута.
Эльвира саҥата суох ылан икки илиитинэн хам тутан олорбохтообута уонна миэхэ ууммута. Ити курдук остуолу эргитэн саппыйаны хаhаайыныгар төнүннэрбиппит.
Уйбаанчык ылан, моонньугар төттөрү кэппитэ, тимэхтэммитэ, куйах кэппит бухатыыр курдук түөhүн имэриммитэ, мичээрдээбитэ уонна:
Аны, кыргыттаар, эhиги кэпсээҥ Сахам сирин сонунун! диэбитэ.
Ыалдьыт
Ыраахтан хантан эрэ тохтоло суох тырылыыр телефон тыаhа улааттар улаатан субу кулгаахпар тиийэн кэлэргэ дылы гынна. «Оо, дьэ, саатар өрөбүлгэ утуталлара баҕалаах»
Уум быыhынан, харахпын аспакка эрэ, телефонум туруупкатын харбыалыыбын, нэhиилэ таба тутан кулгаахпар таҕайабын.
Алло, алло Айыына?! Өссө да утуйа сытаҕын дуо?! Тур, тур! Пора, красавица, проснись, навстречу утренней Авроре звездою севера явись Тыл институтугар үлэлиир дьүөгэм Сардаана биир тыынынан элбэх-элбэҕи кутан-симэн кэбистэ.