Иэдэс тэтэркэй, хаалтыс кытархай, хобулук тыаһа баһархай, шеренга образцовай!
Үһүс кылаастан ылата быраас буолуохпун баҕарбытым. Ол баҕам биир кэрэ киһини кытары билсиһииттэн үөскээбитэ. Күһүөрү кыһын эмискэ ыалдьан ийэлээх-эбээбин ууга-уокка түһэрбитим. Мария Макаровнаны ыҥырбыттара, көрөөт «саһарардаабыт» диэн, «Бодобуос» массыынанан тиэйэн илдьэ барбыта. Балыыһаҕа аҕыйах хоммутум кэннэ бэйэбит биэлсэрбит көстүбэт буолбута, кэлин билбитим, декретнэй уоппускаҕа барбыт үһү. Кини оннугар оройуонтан Альхимович Ольга диэн эдэркээн кыыс кэлбитэ. «Соҕурууттан үс сылга дуогабардаһан кэлбит, икки сыл Бэстээххэ үлэлээбит, быйылгынан болдьоҕо бүтэн дойдулуур үһү» диэн барыны бары истэ-билэ охсооччулар кэпсээбиттэрэ.
Откуда такое божье создание? саҥа биэлсэр миигин көрөөт, аан-бастакы саҥа аллайыыта итинник этэ.
Иһиллиир, айахпын атытан көрөр кэмигэр дьиэ сууйар, оһох оттон ас астыыр санитарка Буойа «чап» гыннарар:
Ээтэ диэбэчикэ баа-сынай, паа-шенная. Отиэс уруускай.
Сарсыарда аайы балаатаҕа Ольга киирэн иһиллиирин, температура кээмэйдиирин сүрдээҕин сөбүлүүр, кэтэһэр буолбутум. Бу көрдөҕө-иһиттэҕэ үчүгэйин, илиитэ сымнаҕаһын-сылааһын, халаата маҥанын, бэйэтэ кырасыабайын-маанытын! Биллэ-биллибэт эмп сытыгар булкуспут духуутун сыта дьиктитин! Тахсыбытын кэннэ тугу гыммытын барытын өйбөр оҥорон көрөн үтүктэбин. Улааттахпына, быраас буолуом диэн быһаарынным. Ольгалыын кэргэнниһэн-бодоруһан хаалбытым, нууччалыы төһө да мөлтөхтүк саҥардарбын, булкуйан-талкыйан, ону-маны мээнэ кэпсэтэр буолбутум. Ону барытын көрө сылдьан Буойа ийэбэр:
Мотуруус, Хотуунаҕа биэлсэр кыыс сүрдээҕин убанна. Кыыһыҥ бааһынай буолан, хаан тардан, оҕоргуур быһыылаах, диэн кэпсиир. Чочумча иккиэн «тыый-таай» дэһэллэр. Онтон:
Эмиэ да сөп ээ, биһиги да үөр нуучча ортотугар сылдьарбыт буоллар, биир эмит сахалыы дьүһүннээххэ, хайа, тардыстыахпыт суоҕа этэ дуо? Ыраах сиртэн кэлбит барахсан дойдутун, дьонун-сэргэтин ахтан-туоххаһыйан эрдэҕэ, диэн сиэрдээх түмүгү оҥороллор.
Ольга дьоммун, ийэбин, үөрэхпин, оскуоланы ыйытар. Баттахпын тарыыр, өрөр. Улааттаххына туох үлэһит буолуоххунуй диэн ыйытар. Ону «эн курдук быраас буолуом» диибин. Ол аайы үөрэр. Биирдэ докумуон толорбутун көрөн ыйытабын:
Ольга, эн аҕаҥ аата «Альхим» диэн дуу, «Альхом» диэн дуу?
Суох, Михаил диэн.
Оттон тоҕо «Альхимович» диэҥҥиний?
Аа, ити араспаанньам. Толору аатым маннык, илиискэ суруйан эрилитэр. «Альхимович Ольга Михайловна». Чэ, аны эн ааккын суруйуох эрэ.
Тураах хаампытын курдугунан суруйан адаарытабын. «Баятанова Кат («Катя» диэн баран, «толору ааккын суруй» диэбитин өйдөөммүн эбэн биэрэбин)рина Адамовна». Ылан көрөр, соһуйар:
Катерина Адамовна? Даа, биэбэкэйим, чахчы даҕаны, Адаам оҕото быһыылааххын ээ, диир, сирэйбин-харахпын чинчилиирдии көрөр.
Ити эһэм аата буоларын, миигин онон суруйбуттарын быһаара сатыыбын даҕаны, сатаан өйдөппөппүн. Кыыһым күлэн күөх харахтара чаҕылыһаллар: «дитя Адама» дии-дии, иэдэспин уонна били хоһуу-одуу төрүөтэ буолан сордуур муннубун сып-сымнаҕастык бобо тутар. Биир ырыаны үөрэттэ, олус судургу тыллаах, үчүгэй мелодиялаах диир. Ол тылын мин өссө тэтэрээппэр суруннум:
Балыыһаҕа лоп курдук биир ый сыппытым. Өрөбүлгэ ийэм кэлэн таҥаспын уларытан, сууннаран барар. Биэлсэри көрсөн турукпун ыйытар. Нэдиэлэ атын күннэригэр эбэм ас таһан аһатар, «бу оокком сыыһа ырбыт» дии-дии сыллаан сыыбырҕатар, Буойаҕа кырыыҥканан сүөгэй биэрэр: «Ити эйигин үчүгэйдик көрдүн диэн ньымааттаһабын», миэхэ сибигинэйэн улуу «кистэлэҥин» арыйар. Бииргэ үөрэнэр оҕолорум ханнык предмеккэ тугу барбыттарын кэлэн кэпсииллэр, биэлсэри сонургууллар, хайа эрэ киинэҕэ оонньообут артыыскаҕа майгыннаталлар.
Отут хонук начаас элэстэнэн ааспыта, мин үтүөрэммин, Ольгаттан көрдөһөн араас эмп, битэмиин хааларын хомуйан, үөрэн-көтөн таҕыстым. Дьиэбэр кэлэн балыыһалаах оонньуубун, эбээбин «ыарыһах» оҥорон иһиллиибин. Илиитин хорук тымырын тэбиитин бэрэбиэркэлиибин. Эбэм ону маҥнай утаа көр оҥостон сөбүлээтэ, кэнникинэн хал буолан «Бэйэ-бэйэ, хотокуо, майаачылаама», диэн силбиэтэнэн кэбиһэр идэлэннэ. Ийэм мин баҕабын истэн үөрэр, мэктиэтигэр хайы-сах быраас буолбут оҕолоох курдук сананар.
Чээн, мин Хотуунам эмиэ ити Ольга курдук мап-мааны, үчүгиий баҕайы быраас буолуоҕа. Оттон мин, эрийэ хатан хаалбыт эмээхсин, үөрэхтээх оҕом бэлэмигэр түөспэр силлэнэ-силлэнэ сытыам бэйэтэ-бэйэтиттэн тэптэн, ымманыйан киирэн барар.
Сааһыары сайын Ольга Михайловна дэриэбинэ дьонун барыларын кытары истиҥник быраһаайдаһан дойдулаабыта. Эрдэ тиийэн бэлэмнэнэн, быраас үрдүк үөрэҕэр туттарсаары болдьоҕун арыый иннинэ көҥүллэппит сураҕа иһиллибитэ. Миигин төбөбүттэн сыллаан ылбыта уонна: «Улаат, мой маленький доктор», диэбитэ. Урутаан эттэххэ, быраас буола ыраланан оонньуурум кэлин эбэбин көрөрбөр көмөлөспүтэ. Сүрэҕин ыарыытын тииһигэ киирэр кэмин эндэппэккэ билэн, маҥнайгы суһал көмөнү оҥорор этим. Биэлсэр Мария Макаровна: «Хотууна эмкэ хайдах эрэ ис-иһиттэн сыстаҕас эбит ээ, бу суурадаһыны табан оҥорорун көрүҥ», диэн хайгыыра. Ол аайы ийэм үөрэр: «Оҕом өссө түөрт саастааҕар эһэтэ оҕонньору ыарыылаан турардаах».
Үрдүкү кылааска тахсан истэҕим аайы оройуоннааҕы олимпиадаларга кыттан, «оскуола чиэһин көмүскээччи» аатын ылбытым. Ордук математикаҕа, кэлин төһө даҕаны ыарырҕаттарбын, атын кыттааччы суох буолан, физикаҕа, химияҕа холоһорум. Оскуола директора Валерий Николаевич линейка иннигэр: «Сэттис кылаас туйгун үөрэнээччитэ Катя Баятанова оройуон үрдүнэн үс саамай ыарахан предмеккэ бастыҥнар кэккэлэригэр бигэтик киирдэ», диэбитэ. Дьөксө Үөһээ Бүлүүтээҕи физмат оскуолаҕа, народнай учуутал Михаил Андреевич Алексеевка үөрэттэрэ ыытаары гыммытын, бэйэм буолумматаҕым. Эбэбин саҥардыы көмпүт кэммит этэ, ийэм эрэйдээх хайдах соҕотоҕун хаалыаҕай? Пиэрмэҕэ ыанньыксыт дьахталлар: «Хотуунаҕа тардыстан Дуосаппыйдаах үөрэхтэригэр кыһаллаллар. Оскуола кэнниттэн, хайа, бары тутуспутунан үөрэххэ барыахтара дии», дэһэн инники олохпутун түстүүллэр. Эбиитин кыайыгаһым-хотугаһым, ийэбэр туһа киһитэ буолбутум ааҕыллар. Биир тылынан эттэххэ, миигин биһиги кыракый дэриэбинэбит биир кэскиллээх ыччатын курдук көрөр сыһыан олохсуйан испитэ. Онуоха сэрии иннинээҕи Арбаҥда чулуу ыччаттарыгар убайым Өлөксөйгө, эдьиийим Бөдүөрэҕэ, сэрии-сут саҕана нэһилиэгин абыраабыт сорсуннаах булчут эһэм Адаам оҕонньорго уонна холкуос бастыҥ ыанньыксыта эбэм Дьэбдьиэ эмээхсиҥҥэ ытыктабыллаах сырдык өйдөбүл бигэ тирэҕинэн буолбута.
Ол быыһыгар-ардыгар били сиэнчэр итиэннэ «булумньу оҕо» буоларым алҕаска санатыллан, куһаҕан буолан ылаттыыбын. Бииргэ үөрэнэр оҕолорум дьээбэлээтэхтэринэ, ончу кыһаммаппын. Тустан кумахтаһа сырыттахха, уолаттар хоттороору эрэ гынналлар: «Айаккаа, ыыт-ыыт, нуучча буолан, бу кыыс баабыйа сүрдээх ээ, төрүт бухатыыр», дииллэр. Ол миэхэ, хата, хайҕабыл курдук иһиллэр, быыкайкаан дьарамай бэйэлээхтэри начаас кум-хам тутаттыыбын. Ити гынан, оҕолор мээнэ тыыппаттар, хайа, бары да кэриэтэ пиэрмэ үлэтигэр миккиллэр дьон ыччаттара буоллахпыт! Сайын сайылыкка от-мас үлэтигэр уонна сүөһү көрүүтүгэр булкуллабыт. Аһа дэлэйинэн, таҥаһа маанытынан уһулу чорбойооччу суох. Аны үөрэхпэр үчүгэйим эмиэ туһалыыр, үгүстэр миигиттэн усталлар, өйдөөбөтөхтөрүн быһаартараллар. Пионерскай этэрээт хамандыыра буоларым эмиэ ыйааһынныыр. Уолаттар бэйэлэрин истэригэр: «Дьэ, тылын истибэккэ баҕалааҥ эрэ, Хотууна халыҥ сүүһүн аннынан бөлтөччү көрүтэлээн баран, хаамыталаан кэбиһиэ», диэн буолар. Оттон улахан дьон ону-маны саҥаралларын олус ыарыылаахтык ылынарым.