Учуутал аатын үрдүктүк тутан
Дьокуускайга көһөн киирээт, оскуола үөрэнээччилэрэ уу сахалыы үчүгэйдик саҥарыахтаахтарын, төрөөбүт омуктарын литературатын, култууратын, олорон ааспыт олоҕун, сиэрин-туомун билиэхтээхтэригэр болҕомтотун туһаайбыта. Бэйэтинэн үтүө холобуру көрдөрбүтэ. Хайа да араас таһымнаах мунньахтарга уу сахалыы тыл этэрэ, саха тылын статуһун үрдэтэргэ туруорсара. Куораттааҕы үөрэх салаатын өр сылларга салайбыт, кэлин үөрэх миниистиринэн таһаарыылаахтык үлэлээбит Евгения Исаевна Михайлова Василий Ивановичтан сахалыы саҥаҕа уонна тыл бэлиитикэтигэр, төрүт култуураҕа сыһыаным тосту уларыйбыта диэн этэн турардаах.
Куорат оскуолатыгар үлэлиир бастакы сылларыттан саха тылын, литературатын кэбиниэтин тэрийбитэ. Бэйэтэ ойуулуур талааннаах буолан плакаттарын, көрдөрөр таблицаларын ис киирбэхтик оҥортообута, саха суруйааччыларын мэтириэттэрин ыйаталаабыта. Суруйааччылары, артыыстары, учуонайдары кытта көрсүһүүлэри тэрийтэлээбитэ. Кинилэр саҥаларын магнитофоҥҥа устан уруоктарга туhаммыта. Бу кэбиниэт 1983 с. өрөспүүбүлүкэтээҕи көрүүгэ бастыҥнар ахсааннарыгар киирбитэ. Ол иһин үөрэх үлэһиттэрин идэлэрин үрдэтэр институт саха тылын кэбиниэтин кытта айымньылаахтык бииргэ үлэлэспитэ, саха тылын уонна литературатын учууталларын куурустарыгар лиэксийэлэри аахпыта, көрдөрүүлээх уруоктары ыыппыта. Өрөспүүбүлүкэ биир бастыҥ учууталларын ахсааныгар киирбитэ.
Национальнай оскуола кэнсиэпсийэтэ киириитэ В.И. Босиковы айымньылаах үлэҕэ кынаттаабыта, үрдүк үөрэҕи бүтэриэҕиттэн ымыы оҥостубут сахалыы үөрэтиигэ санааларын олоххо киллэриигэ суол аһыллыбыта. Куорат эйгэтигэр төрүт култуура төлкөлөөх түөрэҕин түһэрэргэ анаан, 14-с оскуола биир кылааһыгар саха балаҕанын бэйэтэ бырайыактаан, тутан-хабан туттарбыта. Ол балаҕаныгар үөрэнээччилэрин сиэргэ-туомҥа уһуйбута. Бэйэтэ ааттаах алгысчыт этэ. «Куккун куоттарыма, сүргүн сүтэримэ» диэн альбом кинигэни суруйан тарҕаппыта. Өрөспүүбүлүкэҕэ национальнай оскуола кэнсиэпсийэтин олоххо киллэрсиини саха учууталларыттан биир бастакынан өйөөбүтэ, айымньылаахтык үлэлээбитэ. Ол да иһин 1993 с. СӨ үтүөлээх учууталын үрдүк аатын ылбыта. Онно мэҥэһиннэрэн, 1996 с. «Сыл бастыҥ учуутала» ааты ылан, «Саха-Азия оҕолоро» пуонда стипендиата буолбута. Эһиилигэр Дьокуускайга «Сыл бастыҥ учуутала» күрэххэ ситиһиилээхтик кыттыбыта. Бу наҕараадалар Василий Иванович учуутал быһыытынан айымньылаахтык үлэлээбитин кэрэһилииллэр.
Кини билиитин-көрүүтүн үлэтин үөрүйэҕин өрөспүүбүлүкэ улуустарыгар сылдьан тарҕаппыта. «Айыы үөрэҕэ», «Оҕону төрөөбүт тылынан үөрэтии», «Оҕону иитиигэ норуот үгэстэрин туһаныы», «Саха литературатын уруоктарыгар хаартыскалары, аудио-видео матырыйааллары туһаныы» диэн тиэмэлэргэ анал куурустары, сэминээрдэри аахпыта. Оскуолаларга национальнай оскуола кэнсиэпсийэтэ киириитигэр улахан практическай көмөнү оҥорбута.
Ыарахан ыарыылыын туруулаһыы
Баһылай Уйбаанабыс, ити курдук өрө көтөҕүллэн, үйэлээх сааһыгар турууласпыт санаата олоххо киирэн туолан эрэриттэн эрдийэн, айымньылаахтык үлэлии сылдьан, улууска командировкаҕа тиийэн баран, эмискэ оҕустаран ыалдьыбыта.
Онтон санаатын күүһүнэн туруулаhан бэттэх кэлбитэ. Төһө да тайахха тэптэрэн сырыттар, учууталлыыр үлэтин тохтоппотоҕо, саха тыла уонна төрүт култуура туругурарын туһугар туруулаhан үлэлии сылдьан иккиһин оҕустарбыта, суорҕан-тэллэх киһитэ буолбута.
Ити кэмҥэ биһиги, университекка бииргэ үөрэммиттэр, киниэхэ төһө кыайарбытынан көмө буолбуппут, санаатын алы гына сатаабыппыт. Ордук Е.П. Неймохов, төһө да бэйэтэ улаханнык ыалдьа сырыттар, мэлдьи кэлэн сэргэхситэрэ. Төрөөбүт күнүн, үбүлүөйүн, төһө да суорҕаҥҥа-тэллэххэ сыттар, биһигини кытта ылара, кууруһунан көрсүһүүгэ даачабар илдьэн бииргэ ыларбыт.
Баһылай Уйбаанабыс биһигини кытта тэҥҥэ кэпсэтэн, үөрэммит кэмнэрин үтүө күннэрин ахтара, хаһан да бүтэн биэрбэт сээркээн сэһэнньит буолара.
Дьокуускай куорат 14-с оскуолатыгар сахалыы тыыны, толкуйу киллэрбититтэн киэн туттара, кыыһын Уляны биһиэхэ саха салаатыгар анаан үөрэттэрбитэ, туйахпын кыыһым хатарыа диэн эрэнэ саныыра. Кырдьык, Ульяна Васильевна Заболоцкая билигин 14-с оскуола биир бастыҥ учуутала. Кини аҕатын туһунан «Поэт уонна учуутал» диэн оҕо айар дьоҕурун сайыннарыыга аналлаах бэртээхэй кинигэни аҕата баарына таһаартарбыта. Билигин аҕатын туһунан дьоhунаах кинигэни бэлэмнии сылдьар.
Баһылай Уйбаанабыс биһиги кэккэбититтэн 2008 с. бардар даҕаны, кини сырдык аатын ааттатар, үлэтин-хамнаһын үйэтитэр, санатар үөрэнээччилэрэ, ыччаттара, хоһооннорун ааҕар, ырыа гынан көтүтэр сүгүрүйээччилэрэ бааллар, баар да буола туруохтара. Ол аата, Баһылай Босяк үйэлэргэ ааттана туруо.
2021 cыл, олунньуЕвдокия Михайловна Поликарпова, бэрэпиэссэр, педагогика билимин дуоктара
Дьикти ааттаах устудьуон, биллэр поэт, үтүөкэннээх учуутал Василий Босиков
Биһигиттэн икки сылынан үрдүкү куурус «Саха салаата-68» диэн ааттаах биһиги көрдөхпүтүнэ сүр дьоһуннаах, паапка тутуурдаах уолаттар, бэрт сэргэх, кырасыабай кыргыттар үөрэнэр куорпуспут хаһаайыттарын курдук көстөллөр этэ. Оннук да быһыылааҕа, бакылтыаты тутан олорор дьон быһыылаахтар этэ. «Бэйи, ити дьон номнуо ыччакка биллэр суруйааччылар үһү», диэн кэпсииллэриттэн биир бэйэм салла санаабытым.
Бастакы кууруска испэр «суруйааччы буолбут киһи» диэн хорсун санаалар оонньооччулар. Ол санаабын ыһык оҥостон, холонон көрөөрү биирдэ «Сэргэлээх уоттара» түмсүүгэ тиийдим. Муннукка киирэн олордум. Биһиги куурустан Павел Харитонов, Володя Лиханов, Егор Винокуров бааллара. Егор Петрович Шестаков устудьуоннар айымньыларын ырытыытын истэ олорон, «чэ, кэбис эбит, эчи сүрүүн, дириҥник да ырыталлар эбит» диэн санаалар киирэннэр, кулук-халык буола олордоҕум дии, туга да суох киһи!
Онтон биир иккис куурус устудьуонката Маша диэн кыыс, туран, хоһоон ааҕан сыыйда, хайдах эрэ халымалыы саҥарар этэ. «Сааскы күн сандааран, хоһум иһин сырдатан дуу, сылытан дуу», диэбитигэр уолаттар уоттаах кириитикэни күөдьүппүттэригэр, мин отой эстэн түспүтүм. Мин иһиттэхпинэ, хайдах эрэ сырдык, үчүгэй баҕайы курдук, кинилэр этэллэринэн: «Аһара үтүктээйи, туох да конфлига суох». «Айабыын, дьоннор сайдыылаах да буолар эбиттэр», диэн саллан, аны манна кэлиэ суохпун диэн ис санаабын бигэргэтинэ олордохпуна, биир хоодуот, холуон, хадаардыҥы сэбэрэлээх эдэр киһи сулбу ойон туран, уобарастааһын күүһүн холобурун көрдөрөрдүү бэйэтин хоһоонун ааҕан куйуһутта Соһуйдум аҕай! Ону биир намыын соҕус куоластаах устудьуон: «Босяк наһаа дии хоһоон барыта хайдах ньиргиэрдээх, конфликтнай ис хоһоонноох буолуой?» диэбитигэр, мин «Босяк», аата да олох Есенин кэминээҕи поэттар псевдонимнарын курдук буолан диэн, чахчы сиппит-хоппут поэт буоллаҕа дии санаабытым Босяк, Босой, дьикти! Гордый, непоколебимый, непобедимый босиком, но горы свернет дии санаабытым. Мин көрөн-истэн олордохпуна, чахчыта да Максим Горькай тыына киниэхэ баар курдуга. Ити дьарык кэнниттэн «Сэргэлээх уоттарыгар», сүрдээх дьоннорго, муннубун да быктарбатаҕым, суруйааччылаан бүппүтүм. Кырдьыга да, ити дьарыкка баар устудьуоннар бары да оччоттон куттара-сүрдэрэ уһуктубут, кэнэҕэски ытык суолларын туппут устудьуоннар эбиттэр. Билигин, бу олорон, сөпкө да сүр баттаппыт эбиппин диэн толкуйдуубун, суолум-ииһим атын буоллаҕа.