Ҳамманинг оғзида миш-миш
Ахир кўпчилик кўзи билан эмас, қулоғи билан кўради-ку
Хуллас, ихтиёрсиз этагига балчиқ теккан, номига доғ тушганлар рўйхатига тиркалдим
* * *
14 сентябрь
Шифохонадан чиққач, кимдир кўргани келди, кимдир кулгани.
Айниқса, совчиси қайтган харидорларга худо бериб қолди.
Кейин икки оила ўртасида катта жанжал бошланди
Акам, тоғамлар бориб Юсуфни шифохонага ётқизиб келишибди
Унинг аймоқлари ўз навбатида ўч олиш учун акамнинг йўлини тўсишиб, тафсилотни эшитгач, қўл силтаб қайтишибди.
Айб юз фоиз Юсуфда экан, чиқса ўзимиз яна бир бор таъзирини берамиз, деб ният қилишибди амакилари, тағинам қизга раҳмат, қаматишига ҳаққи бор эди
Бироқ бу хулосалар лой чапланган номимни аввалгидай покиза ва бокира қила олмас, чунки гап урчиб бўлган, эл оғзига тутиладиган элакнинг тўри йўқ, мен асоссиз хўрликка чидашга, номард ҳаёт ҳузурида бош эгишга мажбур эдим
* * *
18 сентябрь
Юсуф такрор совчи қўяверди
Онам дарвозани очмади
Акам ҳайдаб солди
Дадам дарвозахонада туриб уларга:
Қизим бир умр ўтда куйиб, номард эр билан яшагунча тоқ ўтгани афзал, деб тақа-тақ жавоб қилди
* * *
Олмосга уйдан қўнғироқ қилдим.
У менинг саломимни силтаб ташлаб, биринчи марта зарда қилиб, телефоним ўчиқлиги учун хавотир олганини, хатлар ёзганини, бугун ўқишимга бориб дараклаганини айтди.
Бўлган воқеани сўзлаб берганимдан кейин узоқ сукутга чўмди.
Мен қўрқув аралаш Гапимга ишонмади, қинғир хаёлга борди, энди ташлаб кетади, балки, аллақачон ташлаб кетиб бўлди, деб ўйладим.
Бизда фожианинг ўзидан кўра унинг гап-сўзи, миш-миши ёмонроқ эмасми, акажон?
Мени ҳаётда ушлаб турган ягона умид чироғим Олмос эди. Агар у ҳам мендан юз бурса, мен ҳаётдан юз ўгиришга тайёр эдим.
У менга ишонишини, яхши кўришини, келажагини мен билан боғлаб бўлганини, тез орада совчи юборишини айтди. Мен ҳайрат ва қувончдан эсимдан оғай дедим, ажаб, кутилмаган шодлик онгу шууримда қилич тиғидай серманиб, ёқимли оғриқ уйғотди, ҳамма кўргиликлар, туҳматлар, пасткашликлар барча-барчасининг сариқ чақачалик аҳамияти қолмади.
Мен яна ўзимни аввалгидай инсон ҳис қила бошладим.
Назаримда, оппоқ кўйлагимда кўринган қора доғ ўрнимдан туришим билан чўлнинг ғижирқумидек тўкилдию оқ атиргулга айландим-қолдим.
Шунча кундан бери биринчи бор кўзгуга боқиб, қовоқлари шишган, ранги синиққан, аммо кўзлари қувончдан пориллаб турган чеҳрани кўрдим
* * *
20 сентябрь
Энди ўқишга қайтмоқчи бўлиб турганимда дадамнинг соғлиғи ёмонлашиб, шифохонага тушиб қолди.
Дўхтирлар юрак хуружи дейишди
Бу мен билан боғлиқ машмашанинг асорати эди
Дадамни шифохонада ўзим олиб ётдим
Кўргани келган қариндош борки, мени айбситар, очиқ айтмаса-да, Ҳа, юрак масаласи нозик, буёғига эҳтиёт қиласан-да ўзинг, қабилида писанда қилиб кетарди.
Дадам шифохонадан чиқдию, ичкиликка ружу қўйди. Энди оиламиз бошига бу ташвиш тушди. Ҳеч қачон ичмаган бообрў муаллим тўсатдан кўча-кўйда гандираклаб юрса
Тўғри, маст бўлиб жанжал-сурон кўтармас, ундан-да ёмонроғи, хонасига кириб ичкаридан беркитиб ётаверарди. Айни ана шу беозорлиги, одамовилиги менинг ич-этимни еб битирар, ўзимни қўйгани жой тополмас, назаримда, ҳамма мендан нафратланаётгандай, кўргани кўзи йўқдай туйиларди. Ҳа, ҳамманинг кўзига хунук кўриниб қолгандим. Айбсиз айбдор эдим.
Шу тариқа уйдан, уйдагилардан, қишлоқдан, ҳаммадан безиб борардим.
Яхшики, ўқишим бор. Шаҳар бор, шаҳарда Олмос бор
* * *
22 сентябрь
Мен энди Шоира опамга астойдил қарашар, сидқидилдан ўқир ва интизор бўлиб Олмосдан совчи кутардим. Менга нажот йўли шу у билан бирга бўлиш, унга суяниб яшаш эди. Бироқ у ҳам негадир ўзини олиб қочаётгандай, кўришгиси, кўргиси келмаётгандай, тобора узоқлашиб бораётгандай туйиларди.
Бир куни Олмос ўқишдан чиқишимда қарши олиб, холаси гинеколог эканини ва текширишга олиб бормоқчилигини айтди. Кутилмаган бу таклифдан карахт бўлиб қотиб қолдим.
Орадан қанча вақт ўтиб кетди, сиз шу пайтгача шубҳа-гумонда юрибсизми? десам:
Мен ишонаман сизга, бироқ уйдагилар учун илтимос қиляпман, деб четга қаради.
Суҳбат орасида уйидагилар қишлоғимизга бориб оиламизни сўраб-суриштирганида кимдир мен ҳақимда Бузилиб кетган, деганини шунчаки гапдай қилиб айтди.
Нима қиларимни, нима деяримни, нима деб ўзимни оқларимни билмадим Йиғлаб-йиғлаб уйга қайтдим
Эрталаб яна телефонда илтимос қилди, шанба холасининг навбатчилик куни, тушдан кейин боришимиз кераклигини, бу иккаламизнинг келажагимиз учун шартлигини таъкидлади
Хўрлигимни енгиб рози бўлдим.
* * *
23 сентябрь
Икки кун қандай ўтди, билмадим, ич-этимни шубҳа-гумон тимдалаб, юмдалаб ташлади
Хаёлимда фақат бир ўй чарх уради: Юсуф туман шифохонаси дўхтирларини сотиб олмаганмикан? Унда нима бўлади?..
Минг турли гумонларда адо бўлдим.
Мана, Олмос билан Моҳи Хоса ёнидаги тиббий бўлимга кириб боряпмиз
У юзимга қаролмайди, мен сўз тополмайман. Иккимиз ҳам бўйнидан боғлангандек мажбур ва маҳкуммиз.
Холаси врачларга хос совуққонлик билан текшириб кўриб:
Ҳаммаси жойида қиз боласиз, деди
Ўша пайтдаги ҳолатимни сўз билан ифодалай олмайман.
Ўзимга келдим Худойимга чексиз шукроналар айтдим. Мен шармандаликдан ҳам кўра Олмосни йўқотишдан кўпроқ қўрқар эдим. Бирдан кўнглим ўксиб, хўрлигим келиб кетди. Шунча ситам кўриб, адолатсизлик таёғини еб кўзимга ёш келмаган эди, шу жойда, ҳаёт-мамот хулосаси айтилган пайти ўзимни тутиб туролмадим. Йиғлаб кўчага чиқиб кетдим.
* * *
27 сентябрь
Болалигимизда об-ҳаво маълумоти тусмоллиги туфайли кўп латифаларга сабаб бўларди.
Кеч куз ёки қиш аввалида эрталаб уйғонсак, кўзимиз дастлаб қўшнининг қор босган томига тушиб, севинчдан дик-дик сакраб, ҳовлига шошардик. Бу биз учун табиатнинг кутилмаган туҳфаси бўлиб, қор катталар учун ташвиш, болалар учун байрам эди.
Шанба уйга қайтиб, наҳор уйғониб яна ўша болалик туйғусини бошдан кечирдим. Кўзимдан уйқу қочгач, ётган жойимда деразага қарасам, лопиллаб лайлакқор уряпти. Сакраб ўрнимдан турдим. Таассуфки, шодлигимга шерик бўладиган опаларим эр уйида, акам далада, дадам бемор, онам беҳол эди. Барибир бу оқлик тасодиф эмаслигига, бунда ҳам бир рамз борлигига пешинга яқин иқрор бўлдим: огоҳлантирмасдан, қўнғироқ қилмасдан Олмос совчи юборибди. Бу унинг менга, менгина ғарибга марҳамати, кутилмаган армуғони эди.
Мен эҳтиёт шарт бир йилдан бери кичик опам орқали онамни пишиқлаб келардим, совчилар икки эркак бўлгани учун онам дадамга ётиғи билан тушунтириб, кейин меҳмонларга пешвоз чиқишибди. Зиёлинамо кишилар билан дадам роса мириқиб суҳбатлашибди, таомилга кўра, биринчи ташрифда нон ушатилмаган эсада, умид ишораси берилиб, совчилар қайта келадиган бўлиб кузатилибди.
Сиз бахтнинг суратини қандай тасаввур этасиз? Мен ўша суратни кўзгуда кўриб турардим
* * *
28 сентябрь
Орадан бир ҳафта ўтиб, совчилар яна келди. Бу сафаргиси шунчаки ўзбекона расмиятчилик юзасидан эди. Элчилар бемалол гурунглашиб ўтиришди. Тўй кунини ҳам ўзларича тахминан май ойларига тайин қилишди.
Оиламизда тўй кайфияти уйғонди. Дадам ҳам ичкиликни йиғиштириб, менга очиқ юз билан гапирадиган бўлди. Ҳамма тараддудда андармон, майда гапларнинг дами кесилган, мен шаҳар ва қишлоқ ўртасида қалдирғочдек чарх уриб бориб-келар, ҳар гал курсдош дугоналаримни уйга таклиф қилиб, сарполаримни ёйиб фикр сўрар, тезроқ камомадимни рисоладагидек битириш пайида эдим.
Мен қиларман ўттиз, Эгам қилар тўққиз деган нақл беҳуда тўқилмаган экан. Бандасининг тадбири манглайдаги битикни ўзгартиролмаслигини ким ҳам ўйлабди дейсиз?