Нарша Булгакбаев - Бақытты болуды үйреніңіз! Сенімділік құпиялары стр 5.

Шрифт
Фон

Секстиандық мектептің негізін Квинт Секстий Үлкен (б.з.д. 50 ж.) салды. Ол негізінен пифагорлық, платондық, киниктік жəне стоиктік элементтерді біріктіретін философиялық-медициналық мектеп ретінде сипатталды. Олар бақытқа жету үшін адам вегетариандық болуы керек, түнде ар-ұждандық тексеруден өтіп, тұтынушылықтан да, саясаттан да аулақ болу керек деп дəлелдеді жəне қол жетпес тəндік күш денеге енеді деп сенеді.

Августин Гиппо

Бақытты өмір  ақиқатқа негізделген қуаныш. Бұл саған негізделген қуаныш, Уа, Құдай, ақиқат.

 Құтты болсын Августин, мойындау.

Гиппопалық Əулие Августин (б.з. 354  430 ж.)  ертедегі христиандық теолог жəне философ, оның еңбектері Батыс христиандығы мен Батыс философиясының дамуына əсер етті. Əулие Августиннің пікірінше, адамның барлық іс-əрекеті сүйіспеншіліктің төңірегінде өрбиді, ал адамдарда кездесетін басты проблема  махаббаттың жайлы дұрыс емес түсінік.

Бақытты тек Құдайдан табуға болады, өйткені Ол бақыт көзі. Адамзат Құдайдан жаратылған, бірақ содан бері құлаған кезден бастап, адамның жаны Құдаймен бірге болған кездегі бақытты есте сақтайды. Осылайша, егер адам Аллаға деген сүйіспеншілікке бағытталса, барлық басқа махаббаттар дұрыс реттелген болады. Осылайша, Əулие Августин неоплатондық (синкретикалық философиялық-діни ілімі, ол өзінің еңбектерінде жазған ежелгі философ Платоннің қызметі нəтижесінде пайда болды) дəстүрге сүйеніп, бақыт таза түсінікті дүниені ойлауда жатыр деп дəлелдейді.

Өлім иелерінің ортақ бір уайымы өлім. Олар бұл үшін жұмыс істейді, бірнеше мақсаттарға ұмтылады, əртүрлі жолдармен жүреді, бірақ бір мақсатқа  бақытқа жетуге ұмтымайды.

 Боэций, Философия жұбаныш.

Боэций (шамамен 480524 жж.)  «Философия жұбаныш» кітабының авторы ретінде танымал философ. Бұл шығарма орта ғасырлардағы жəне ерте қайта өрлеу дəуіріндегі христиан дініне ең үлкен əсер еткен жəне классикалық кезеңнің соңғы ұлы шығармасы ретінде сипатталған. Кітап көптеген тақырыптарды қамтиды, бірақ олардың арасында бақыт пен Құдайдың табиғатын қарастыра отырып, тағдырдың өзгеруіне қарамастан бақытқа қалай жетуге болатынын талқылайды. Ол бақытқа, кемел игілікке қол жеткізу арқылы жəне бұл кемел игіліктің Құдай екенін дəлелдейді. Содан кейін ол Құдай ғаламды Сүйіспеншілік арқылы басқарғандықтан, Құдайға дұға ету жəне

Сүйіспеншілікті қолдану шынайы бақытқа жетелейді деген қорытындыға келеді.

Авиценна (шамамен 9801037), «Ибн Сина» деген атпен белгілі, полимат жəне заңгер; ол исламның алтын ғасырының ең маңызды ойшылдарының бірі болып саналады.

Оның ойынша, бақыт адамның мақсаты, ал шынайы бақыт дүниелік мүдделерден таза. Сайып келгенде, бақыт адам интеллектінің жалпы белсенді интеллектімен бірігуі арқылы дамуы.

Əл-Ғазали (шамамен 10581111)  парсы текті мұсылман теологы, заңгер, философ жəне мистик. Өмірінің соңына қарай жазған əл-Ғазали «Бақыт алхимиясын» (Кимия-йи Саадат, (парсы тілінде) жазды. Ол өз еңбегінде ғұрыптық талаптарды сақтаудың маңыздылығын атап көрсетеді. Ислам діні, құтқарылуға жəне күнəдан сақтануға əкелетін амалдар. Əл-Ғазалидің айтуынша, бақыттың төрт негізгі құрамдас бөлігі бар: өзін-өзі тану, Алланы тану, дүниені шын мəнінде тану, өлгеннен кейінгі өмірді тану. Адамның ақыл-ой қабілетін  Құдай берген қабілетті  пайдалану арқылы ғана жан дүниеліктен Құдайға толық берілгендікке, ең жоғарғы бақытқа айналуы мүмкін.

Маймонид (шамамен 11351204)  еврей философы жəне астрономы, ол ең жемісті жəне ықпалды Таурат ғалымдары мен дəрігерлерінің бірі болды. Ол бақыт түпкілікті жəне мəні бойынша интеллектуалды деп жазады.

Адамның қалауы мен іздейтін нəрсесі қалса, толық бақытты емес.

 Фома Аквинский, Summa Theologica

Əулие Фома Аквинский (1225  1274 жж.)  философ жəне теолог, 1323 жылы Шіркеудің докторы болды. Ол өзінің «Summa Theologica» атты басты шығармасында аристотелизм мен католиктік теологияны синкреттеді. Фома Аквинскийдің ойынша, кемел бақыт кез келген физикалық лəззатта, кез келген дүниелік қуатта, қандай да бір дəрежеде дүниелік атақ пен құрметте немесе кез келген түпкілікті шындықта табылмайды. Ол тек шексіз жəне кемел нəрседе болуы мүмкін  бұл Құдай. Ал Құдай материалдық нəрсе емес, таза рух болғандықтан, біз Құдайды тану жəне оны сүю арқылы біріктіреміз. Демек, Құдаймен бірігу  ең кемел адам жəне адам өмірінің түпкі мақсаты.

Мишель де Монтень (15331592)  француз философы. Эллинистік философия мен христиандықтың əсерімен өмірдің қоғамдық жəне жеке салаларын бөлуге деген сеніммен бірге Монтень бақыттың субъективті көңіл күй екенін жəне қанағаттану əр адамда əртүрлі болатынын жазады. Одан əрі ол қоғамның араласуынсыз бақытқа жетудің нақты əрекеттерін орындау үшін ақиқатқа сенім керек екенін мойындайды.

Джереми Бентам (17481832)  британдық философ, заңгер жəне əлеуметтік реформатор. Ол қазіргі утилитаризмнің (этикадағы бағыт (этикалық теория), оған сəйкес мінез-құлық немесе əрекеттің моральдық құндылығы оның пайдалылығымен анықталады) негізін салушы болып саналады. Джереми Бентамның пікірінше, дұрыс іс-əрекет  бұл пайдалылықтың ең көп мөлшерін тудыратын бағыт, мұнда пайдалылық əрекеттен зардап шеккен əрбір жеке адамның кез келген азабы (ауыруы) шегерілген жалпы лəззат (бақыт) ретінде анықталады. Берілген əрекеттің пайдалылығын есептеу үшін ол Фелисиф есебін жасады. Бұл есептеуге сəйкес, мысалы, аскеттік құрбандық моральдық тұрғыдан дұрыс емес.

Артур Шопенгауэр (17881860)  неміс философы. Оның философиясы өзімшілдік əрекеттер  бұл жеке мүдде, лəззат немесе бақытқа ұмтылу, ал жанашырлық тек адамгершілік əрекет болуы мүмкін екенін білдіреді. Шопенгауэр бақытты қанағаттандырылған тілекпен түсіндіреді, бұл өз кезегінде жаңа тілектерді тудырады. Ал қанағатсыздық  бұл бос меланхолияға əкелетін азап. Сондай-ақ ол бақытты уақыттың қозғалысымен байланыстырады, өйткені біз уақыт жылдам өткенде бақытты сезінеміз, уақыт баяулағанда қайғырамыз.

Фридрих Ницше (18441900) неміс философы, ақыны, мəдениет тарихшысы жəне филологы болды, оның шығармашылығы қазіргі философияға үлкен əсер етті. Ницше ағылшын утилитарларының ең үлкен бақытқа ұмтылуын сынап, бақытты болуды өмірдің түпкі мақсатына айналдыру, оның сөзімен айтқанда, «адамды жексұрын етеді» дегенді білдірді. Оның орнына Ницше «жай бақыттан» гөрі жоғары жəне қиын мақсаттары бар мəдениетті іздеді. Ол «соңғы адамның» фигурасын утилитарлар мен бақыт іздеушілерге қарсы ойлау экспериментінің бір түрі ретінде енгізді.

Барлық қауіп-қатерден, қиындықтардан, сынақтар мен күрестерден аулақ болып, тек өз бақыты мен денсаулығына ұмтылатын бұл «кішкентай адамдар» менсінбеуге лайық. Оның орнына, Ницше қиынның, тек күреспен, қиындықпен жəне азаппен табуға болатын нəрсенің құны туралы ойлануды қалайды. Ол біздің өмірдегі үлкен құндылықтың бəрін, соның ішінде философияны емес, адамзат мəдениетінің барлық жоғары жетістіктерін тудыратын азап пен бақытсыздықтың жағымды құндылығы туралы ойлануды қалайды.

Владислав Татаркевич (18861980)  поляк философы жəне тарихшысы. Татаркевич үшін бақыт негізгі этикалық категория, ал шынайы бақыт толық қанағаттануды, яғни тұтас өмірге қанағаттануды талап етеді.

Герберт Маркузе (18981979)  неміс-американдық философ, əлеуметтанушы жəне Франкфурт сыни теория мектебімен байланысты саяси теоретик. Ол өзінің 1937 жылғы «Мəдениеттің жағымды сипаты» атты эссесінде мəдениеттің қоғам құрылымындағы шиеленісті дамытатынын жəне бұл шиеленіс кезінде қалыптасқан əлеуметтік тəртіпке қарсы тұруы мүмкін екенін айтады. Күнделікті дүниеден бөлінетін болса, бақытқа деген сұраныс сыртқы болудан қалып, рухани толғаныстың нысанасына айналады. Бір өлшемді адамда оның тұтынушылықты сынауы қазіргі жүйенің демократияландыруды көздейтінін, бірақ табиғаты бойынша авторитарлық екенін көрсетеді, өйткені аздаған адамдар бақыттың белгілі бір нұсқаларын сатып алуға мүмкіндік беретін еркіндік туралы қабылдауды талап етеді. Одан əрі ол «бақытты сатып алуға болады» деген концепцияның психологиялық тұрғыдан деструктивті екенін айтады.

Ваша оценка очень важна

0
Шрифт
Фон

Помогите Вашим друзьям узнать о библиотеке

Скачать книгу

Если нет возможности читать онлайн, скачайте книгу файлом для электронной книжки и читайте офлайн.

fb2.zip txt txt.zip rtf.zip a4.pdf a6.pdf mobi.prc epub ios.epub fb3