Дьыала элбэх, диэбитим мин.
Оттон мин наар бырааттаах балтыгын көрдөрүөхпүн баҕарар этим. Эн кинилэр тустарынан билэҕин дуо? Кинилэр билигин оскуолаҕа сылдьаллар. Наташка бэһис кылаас, Славка пиэрибэйгэ киирдэ. Иккиэн иккис симиэнэлэр. Өйдүүгүн, көрүдьүөс дьон.
Мин сэрэйэбин.
Ээ, эн тугу да сэрэйбэккин. Кэпсээ, эн хайдаххыный?
Кини сирэйбин көрбүтэ, онуоха мин киниэхэ итинник көрөрө ыараханын билбитим.
Бэйэҥ көрөҕүн.
Ээ чэ, бүт! Олоххо араас буолар. Кылаабынайа, тыыннааххын.
Кини саҥата суох олоро түспүтэ, илиитигэр кураанах үрүүмкэтин эргичиҥнэппитэ.
Оттон, уопсайынан, хайдаҕый? Ыарахан этэ?
Чэпчэкитэ суох.
Өйдөнөр. Оттон хайдах итинник буолбутай?
БТР-ры «Тигээйинэн» саайбыттара.
Оттон эйигин кытта уолаттар бааллара дуо?
Кини Генкалаах Пашканы көрбүтэ.
Кинилэри эрдэ хостообуттара. Серега миигин өлбүт дии санаабыт этэ.
Аҕам чочумча саҥата суох олорбута, онтон дириҥник өрө тыынан баран, хараҕын кураанах үрүүмкэттэн араарбыта.
Оттон эһиги Серегаҕыт туһугар, кырдьыгынан эттэххэ, мин хайдах көмөлөһүөхпүн билбэппин. Адьас атын отделга баарбын. Патриотическай иитиинэн дьарыктанабын.
Оскуолаҕа НВП-ны үөрэтэҕин дуо? диэбитэ Генка.
Ол эрэ буолбатах.
Өйдөнөр. «Зарница» диэ Таах сибиэ.
Ити туһата суох буолбатах, диэбитэ аҕам уонна үрүүмкэтин остуолга уурбута. Аармыйа аатын-суолун үрдэтиэххэ наада.
Эн бэйэҥ туох чыыннааххыный?
Подполковник.
Сүрдээх эбит. Сэриилэспитиҥ дуо? Итии туочукаларга? Афганистаҥҥа?
Аҕам Генканы көрбүтэ, хараҕын арыый быһыччы туттубута.
Суох, сэриилэспэтэҕим. Мин каадыр боппуруостарынан дьарыктанабын.
Өйдөннө. Уонна ыйытыы суох.
Бу баар эһиги арыгыгыт, диэбитэ Марина, куукунаҕа киирэн иһэн. Утаххытын ханнарыаххытын сөп.
Оо суох, баһыыба, диэбитэ Генка. Биһиги барбыппыт ордук буолуо. Арыгы ханна баҕарар буор курдук элбэх. Оттон биһиги сарсыарда эмиэ Москваҕа кэлиэхпитин наада. Син биир тиһэҕэр тиийэ көрдүөхпүт. Дьоллоохтук олоруҥ, табаарыс подполковник. Билигин Костя тоҕо эйиэхэ барыан баҕарбатаҕа өйдөнөр.
Көрүдүөргэ аан таһыгар тиийиибитигэр Марина эмискэ эппитэ:
Эһиги сарсын Москваҕа кэлэбит диир буоллаххытына, баҕар, Костя биһиэхэ хоно хаалара ордук буолбатах дуо? Тоҕо эмиэ төттөрү-таары айаннаан? Биир иллэҥ хос баар ээ.
Суох, баһыыба, диэбитим мин. Мин Подольскайга барабын. Онно миэхэ биир уталыйбат дьыалалаахпын.
Генка джипкэ олорбута, мотуорун собуоттаабыта, ол эрээри тоҕо эрэ хоҥнорго ыксаабатаҕа.
Иһит эрэ, кини кэмниэ-кэнэҕэс миэхэ эргиллэн эппитэ. Өйдүүгүн дуо? Эн, кырдьык, хаал. Туохха биһиги эйигин Подольскайга илдьэн иһиэхпитий? Суолга балтараа чаас барар. Сарсын уон бииргэ эйигин ылыахпыт. Кини эн аҕаҥ эбээт. Чэ, быраат, таҕыс.
* * *
Хоһуҥ бу, диэбитэ Марина, миигин урут киллэрэн иһэн. Олоххун булун. Ол кэмҥэ Николай оҕолору оскуолаттан аҕалыаҕа. Манна чугас, адьас аттыбытыгар баар. Олбуорбут иһигэр.
Кини аҕабын Николай диирин хайдах эрэ кыратык дьиибэргии истэрим. Ийэм кинини наар араспаанньатынан ыҥырара. Оскуолаҕа бииргэ үөрэнэр уолун курдук. Эбэтэр хаһыакка суруллар политическай деятель курдук.
Итини мин манна ыйаабытым, диэбитэ мин хартыыналары одуулаһарбын көрөн. Армяннар уруһуйдарын сөбүлүүбүн. Ким уруһуйдаабытын билбэппин эрээри, чахчы Ереваннааҕы көстүү. Көр, бу онно эрэ көстөр этиҥнээх ардах былыттара, бу хайаҕа ыттан эрэр курдук дьиэлэр. Оҕо сааһым Ереваҥҥа ааспыта. Онно наһаа кэрэ.
Бу Эль Греко, диэбитим мин.
Туох?
Бу Эль Греко хартыынатын үтүгүннэрэн уруһуйдааһын. Испания худуоһунньуга. Грек төрүттээх. Дьиҥнээх аата Доменикос Теотокопулос. Ол эрээри ол туох да суолтата суох.
Кини мин диэки хайыспыта. Хараҕар наһаа дьиибэргээбитэ көстөрө.
Эн чахчы билэҕин?
Оннук.
Мин кинини көрөрүм уонна саныырым: ийэм кинилиин күрэстэһэригэр туга тиийбэтэҕэ буолла?
Ээ, оттон инньэ дии саныыр буоллаххына
Куолаһыгар түгэҕэ биллибэт дириҥ саарбахтааһын баара.
Мин инньэ дии санаабаппын. Бу Эль Греко.
Кини эмиэ миигин көрбүтэ уонна дьэ мичээрдээбитэ.
Үчүгэй. Эль Греко буолла да Эль Греко. Онно, биирдэ баран эттэххэ, туох баарый? Этэбин, эн аҕаҕар кыыһырыма. Билигин кини үлэтигэр олус уустук быһыы-майгы. Баҕар, мин эһиэхэ тугунан эрэ көмөлөһүөм.
Эн дуо?
Да. Мин билэр криминальнай хрониканан дьарыктанар суруналыыстардаахпын. Москва милииссийэтин кытта ыкса сибээстээхтэр.
Мин ол бэрт буолуо этэ диэри гыммытым, ол эрээри ити кэмҥэ аан чуораана тыаһаабыта.
Дьоммут кэллилэр, диэбитэ кини. Бардыбыт, мин эйигин билиһиннэриэм.
Кыыс мин диэки көрбөтөҕө даҕаны. «Драсьте» диэн сибигинэйээт, хоһугар сылыпыс гыммыта. Арааһа, аҕам кинилэри сэрэппит быһыылааҕа.
Наһаа одуулаһымаарыҥ диэн.
Оттон уол букатын кыра этэ. Быллаҕар иэдэстээҕэ, төгүрүк харахтааҕа. Миигин көрөн таалан хаалбыта, бэл кыратык айаҕын аппыта. Кууркатын тимэҕин сүөрэрин да умнубута.
Аҕам эппитэ:
Кинилэргэ иккиэннэригэр бүтэһик уруоктара буолбатах. Чааһы быһа таһырдьа хаарынан оонньообуттар.
Слава, дьону итинник көрөр соччото суох, диэбитэ Марина кэннибэр туран. Билис, бу эн убайыҥ.
Мин кини иннигэр чохчойон олорбутум уонна илиибин ууммутум:
Дорообо, быраатчаан. Мин Константиммын.
Кини хараҕа өссө кэҥээбитэ. Бастаан миигин, онтон Маринаны көрбүтэ. Илиитин ууммута уонна дьэ эппитэ:
Мин кулгааҕым тоҥно, таас курдук. Адьас токуруйбаттар.
* * *
Кинилэр адьас атын атыттар, диэбитэ Марина, аҕам оҕолору утута барбытын кэннэ. Славка бэйэтин бэйэтэ көрүнэр. Тугу барытын бэйэтэ сатыан, оҥоруон баҕарар. Оттон Наташка, киниэхэ холоотоххо, сибэкки курдук. Киниэхэ эрэ күн көрдүн. Киниттэн үс сыл аҕа эрээри. Мэ, бу саахарда ыл.
Кини чочумча саҥарбатаҕа уонна мичээрдээбитэ.
Биирдэ хаһан эрэ кинини оҕо саадыгар илдьиэхтээх этим уонна олус хойутаабытым. Нүөмэрбитин туттарыахтаах этибит, түүнү быһа утуйбатаҕым. Оттон Наташка баран иһэн ырыынакка киириэххэ диэн хаайбыта. Отон атыылаһыан баҕарбыта.
Кини эмиэ мичээрдээбитэ.
Оҕо саадыгар адьас хойут тиийбиппит, иитээччи буоллаҕына миигин мөхпөтөҕө, Наташкаҕа хаһыытаабыта: «Тоҕо эн бачча хойут кэлэҕин? Оҕолор бары кэлбиттэрэ». Өйдүүгүн, сүрдээх кытаанах дьахтар дьэ.
Кини мин диэки көрбүтэ.
Мин эйиэхэ «эн» диирим син ини?
Син-син.
Сөөп. Оттон Наташка кинини көрөөр, көрөр. Онтон илиитин утары уунан баран ытыһын нэлэс гыннарар уонна этэр: «Черемушка». Оттон онто барыта ытыһыгар сыстан хаалбыт. Уонна дьэ, күлэ-күлэ, турар.
Кини хараҕын чыпчылҕан түгэнэ ытыһынан саба туттан ылбыта.
Оттон ол иитээччи кинини көрөр уонна туох да диэн билбэт. Ол кэннэ ханнык да киҥир-хаҥыр саҥарсыыта суох арахсыбыппыт. Мин итини, арааһа, олоҕум тухары умнубатым буолуо. Эн кэмпиэттэ ылыый, тоҕо көннөрү чэйи эрэ иһэҕин?
Миэхэ маннык үчүгэй. Минньигэһи сөбүлээбэппин.
Ол эн арыгыны сөбүлүүргүттэн. Буокканы иһэр дьон бары минньигэһи сөбүлээбэттэр. Эбэтэр төттөрүтүн буолар. Мин арыгы сытын да тулуйбаппын. Тута хотуолаары гынабын. Эһиги хайдах иһэргит буолла адьас сатаан санаабаппын.
Кыһалҕата суох иһэбит. Көннөрү үөрэниэххэ эрэ наада.
Чэ сөп, диэбитэ кини. Ол суолтата суох. Мин эйиэхэ оҕолор тустарынан кэпсээн испитим Кинилэр тустарынан наһаа элбэҕи кэпсиирим хайдаҕый?
Үчүгэй. Миэхэ интэриэһинэй.
Кинилэр эйиэхэ балтыҥ уонна быраатыҥ буолаллар буо.
Да, да, мин өйдүүбүн.
Сөп. Оттон Славка адьас атын. Кыра баҕайы эрээри, наһаа дьулуурдаах. Ханнык эрэ английскай тыллары үөрэтэр. Кылаабынайа, ким да кинини күһэйбэт ээ. Ханнык эрэ компьютернай оонньууга наада диир, ол оонньуу английскайдыы тылынан эрэ үһү. Өссө саахыматтыырга үөрэннэ. Онтон ыла хас күн аайы Николайы сордуур. Аны биир сылынан кинини кыайыам диир. Өсөһө сүрдээх.