1920 йилларнинг охирида ишчилар турар-жойларининг янги турлари ҳақида мунозара бошланди, уларнинг асосийси таклиф қилинаётган коммунал уй эди. Муҳокама иштирокчилари эски меъморий майдонларда янги турмуш тарзини қуриш мумкин эмаслигига ишонишди.
1926 йилда меъморий лойиҳалар танлови ташкил этилди, унинг ташкилотчилари иштирокчилар олдида вазифа қўйдилар: «аёл учун ёқимли дам олиш жойига оғир юк». албатта бунга «давр қизиқиши» эмас, ҳақиқий қашшоқлик сабаб бўлган. Шунга қарамай бу вақтда ишчилар синфининг ўз-ўзидан ўсиши натижасида пайдо бўлган, ўзига хос ижтимоий тартиб пайдо бўлди, бу «аъзолари оиласи ва таниш муҳитидан узилган, на мулкий, на кундалик кўникмаларга эга бўлган бир хил жамоаларэди.
Коммуналар ғояси романтизация қилинди ва ижтимоийлаштирилган ҳаёт дастурлари ва патриархал оилани йўқ қилишга олиб келди (ёшларнинг мафкуравий муносабатига таъсир кўрсатди).
Коммуналар тизимининг шаклланиши жамиятни қуриш стратегик режасини бир қисми сифатида эълон қилинди. Ҳар бир инсон ўзини оқилона тутади (юз фоиз коммунар каби) ва бошқалардан фарқи бўлмайди; на моддий, на маънавий ва маданий. Ҳаётий вазиятнинг аниқ модели таклиф қилинди (инсон жараёнлари оқими учун идеал шароитлар).
Уйдаги барча жараёнлар қатъий тартибга солинган. «Ҳаёт сценариясини жойлаштиришга мувофиқ, биноларнинг фазовий ўлчамлари ҳисоблаб чиқилган ва ҳаракат билан шуғулланувчи одам ҳаракатланадиган траекторияларга мувофиқ элементар функционал зоналарнинг контурлари ўрнатилган.
Олинган дастлабки маълумотлар серияси стандарт турар-жой камерасини яратиш учун асос бўлиб хизмат қилди. Хулоса қилиб айтганда, биз Вебер назарияси ва конструктив архитекторлар турар жойини лойиҳалашга бўлган ёндашув ўртасидаги алоқани аниқроқ очиб беришга ҳаракат қилишимиз мумкин.
Назарий тузилмани қуриш устида ишлаш жараёнида иккала ҳолатда ҳам иккита ёндашувни кузатиш мумкин; идиологизация ва типификация. Одамларнинг ҳатти ҳаракатлари хулқ-атворининг маъносини (совет утопиясининг мавкуравий тамойилларига йўналтирилган ҳолда) лойиҳалашда, меъморлар одамларга ҳақиқатан ҳам нима кераклигини «тушунишга» яқинлашдилар (гарчи у энг минимал тўплам бўлса ҳам).
Архитектура назариётчилари «шахсларни (архитектура аҳолиси) изоляциялашди. Ўша даврнинг ахлоқий, сиёсий, эстетик ва моддий қадриятларни таъкидлаб, нима истаётганини аниқ биладилар («коммунизм қуриш») «уйғунодам модели яратилди. Бу ерда биз одамларнинг хулқ-атвори ва фаолиятининг мазмуни ва йўналишини белгилаб берган қадриятларга онгли муносабатини тушуниш ҳақида гапирамиз.
Уй-жойларнинг идеал турлари бу ҳолда ижтимоий шароитларнинг моҳиятини-шахслараро мулоқот, индивидуал ва гуруҳ онгини тавсифлайди. Улар одамларнинг маънавий, сиёсий ва моддий ҳаётида ўзгаришлар қилиш мумкин бўлган ўзига хос таянч пунктлари вазифасини бажаради.
Архитекторлар томонидан олиб борилган тадқиқотлар асосида турар жойнинг асосий кўрсатгичлари (аҳоли сони, уларнинг бандлиги, функционаллиги, биноларнинг мақсади ва бошқалар) аниқланди бунинг натижасида турар-жой меъморчилиги концепциясининг бир хиллиги аниқланди.
Барча хаётий жараёнлар идеал шароитда, «Буюк утопиянинг ижтимоий меъёрларига риоя қилишнинг аниқ мотивацияси билан содир бўлган деб қаралди.
Архитектура маданиятнинг моддий ва маънавий таркибий қисмлари ўртасидаги алоқани шакллантиради, маълум бир даврдаги ғоялар ва қадриятлар тизимини ўрнатади. тарихий вақт миқёсида у «жамият тараққиётининг муайян босқичларини, унинг тарихини белгилайди ва шу билан бирга коллектив хотиранинг моддий шаклига айланади». (А.В.Иконников).
Архитектура волуметрик-фазовий ва бадиий ечимлар орқали социологиядан олинган билимларни таржима қилади. Ҳар қандай архитектура вазифаси ҳаётни тартибга солишнинг маълум бир моделидан келиб чиқади, унда у ўзининг амалга оширилиши учун тушунтириш топади.
Ҳар бир меъморий объект ҳар доим одам билан боғлиқ ва инсоний фаолиятга киритилган, ўз вақтида очилган, ҳам моддий ҳам идеал.
Шу нуқтаи назардан, ҳар бир даврда идеал уйни излаш, ижтимоий тафаккур ҳолатини акс эттирувчи, маълум бир утопиянинг хусусиятларини ўз ичига олади.
Архитектура ечимини қидирганда утопиялар маълумотни ақлий равишда тартибга солиши, уни конкретлаштириши ва жамоат хаётини ташкил этишга эътибор қаратиб, келажакдаги лойиҳага мақсадга мувофиқлигини киритиш мумкин.
Ижтимоий лойиҳалаш: Назария ва амалиёт
Ижтимоий лойиҳалаш: Назария ва амалиёт
Ижтимоий лойиҳалаш: Назария ва амалиёт
Ижтимоий лойиҳалаш: Назария ва амалиёт
Ижтимоий лойиҳалаш: Назария ва амалиёт
Ижтимоий лойиҳалаш: Назария ва амалиёт
Ижтимоий лойиҳалаш: Назария ва амалиёт
Ижтимоий лойиҳалаш: Назария ва амалиёт
Ижтимоий лойиҳалаш: Назария ва амалиёт
Ижтимоий лойиҳалаш: Назария ва амалиёт
Ижтимоий лойиҳалаш: Назария ва амалиёт
Ижтимоий лойиҳалаш: Назария ва амалиёт
Ижтимоий лойиҳалаш: Назария ва амалиёт
Ижтимоий лойиҳалаш: Назария ва амалиёт
Ижтимоий лойиҳалаш: Назария ва амалиёт
Ижтимоий лойиҳалаш: Назария ва амалиёт
Ижтимоий лойиҳалаш: Назария ва амалиёт
Замонавий даврда истеъмолчи тури катта аҳамиятга эга. Шу сабабли, яшаш муҳитини лойиҳалаштириш инсонга йўналтирилган ёндашув билан амалга оширилиши муҳим. Шу нуқтаи назардан, Макс Вебер томонидан таклиф қилинган идеал турлар концепциясининг қўлланилиши дизайнер учун катта ёрдамдир.
Ўзаро боғлиқликда маънавий ва бошқа қадриятлар тизимини ифода этадиган идеал типлар, ижтимоий аҳамиятга эга ҳодисалар вазифасини бажаради. Улар инсон учун энг фойдали бўлганини, айни пайтда унинг манфаатларига объектив жавоб берадиган нарсани таъкидлайди. Шунга кўра лойиҳа олдидан қидириш пайтида, бунинг асосида зарур.
Тарихий таҳлил ёрдамида ва замонавий жамиятнинг қадриятлар тизимини изоляция қилиб, унинг бир қанча кўрсатгичларини кўрсатадиган ёки турар жойни (масалан, уйда яшайдиган одамлар сони, уларнинг тоифаси ва миллати) идеал турар жойни шакллантиринг, ишга жойлашиш ва бошқалар.
Қабул қилинган идеал турни мавжуд уй-жой фонди билан таққослаш ва ва истеъмолчининг талабларига биноан турар жойни янгилаш учун унинг қандай бурилишлари борлигини, унинг элементларининг қандай хусусиятларини ўзгартириш кераклигини кўриб чиқинг.
Олинган таҳлил материаллари, амалга оширилгандан сўнг, жамиятнинг эҳтиёжларини қондирадиган ва яшаш учун максимал қулайликни таъминлайдиган меъморий тузилишга эга бўлиш керак.
Социология жамият ҳақидаги фан, унинг ташкил этилиши, ҳаёти ва ривожланишининг турли қирраларини ўрганади. Социология умумлаштиришнинг турли даражаларида ижтимоий ривожланиш тенденциялари ва қонуниятларини ўрганади.
Ижтимоий ривожланишнинг умумий назарияси социологиянинг архитектура ижтимоий фанини ўз ичига олган махсус бўлимларини асосини ташкил қилади ва умумлаштиради.
Ижтимоий масалаларнинг кенг доираси турар жой, турли хил дизайн объектлари уй -жой, саноат мажмуаси, жамоат маркази ва бошқалар билан боғлиқ ижтимоий -архитектура тадқиқотлари дастурларининг хилма -хиллигини белгилайди ва ҳоказо.
Яшаш муҳитининг шаклланишида ижтимоий эҳтиёжлар тарихан ўзига хосдир. Улар ижтимоий фаровонликнинг умумий даражасини, ижтимоий муносабатларни, жамиятнинг моддий -техник ривожланишини акс эттиради.
1.3.Ижтимоий ва меъморий шаҳарсозлик категорияларининг ўзаро боғлиқлиги.